Α=-Α: Ο Δημήτρης Αναστασίου μας συστήνει ένα υπαρξιακό ταξίδι σε έναν κόσμο διαρκώς μεταβαλλόμενο.
Στο Α=-Α, εικόνες και λέξεις συναντιούνται για να συνθέσουν από κοινού ένα μάλλον υβριδικό έργο με θέμα την αμφιβολία. Το πρώτο graphic novel του Δημήτρη Αναστασίου κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2018 από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, με την υποστήριξη των Kaplanon galleries και αποτελεί πτυχή ενός διττού πρότζεκτ, που περιλαμβάνει επίσης μία σειρά ζωγραφικών έργων, τα οποία παρουσιάστηκαν στην αίθουσα τέχνης ena την ημέρα κυκλοφορίας του εικονιστορήματος.
❝Ήθελα να παίξω με τα ζωγραφικά στιλ, από τον ρεαλισμό μέχρι το πιο γκροτέσκο κόμικ, αλλά χωρίς αυτές οι αλλαγές να είναι αυθαίρετες.❞
Αφορμή για τη δημιουργία του έργου στάθηκε ένα σχέδιο του Δημήτρη Αναστασίου με τίτλο En anarchie ην ο Λόγος, που προοριζόταν για μια έκθεση με θέμα την Αθήνα. Η εικόνα ενός άντρα που πετά πάνω από την πόλη, που βλέπουμε στο έργο και αποτελεί στιγμιότυπο ενός προσφιλούς, σύμφωνα με τον ίδιο, ονείρου του καλλιτέχνη, άρχισε σταδιακά να υποβάλλει ερωτήματα, στα οποία ο ίδιος αποφάσισε να απαντήσει με τη δημιουργία μιας σειράς πινάκων. Οι πίνακες αυτοί θα παρουσιάζονταν σαν ένα μικρό πολύπτυχο σε μια έκθεση, που θα συνοδευόταν από έναν κατάλογο με τη μορφή ενός μίνι κόμικ που θα περιείχε και λέξεις.
Μετά από εργασία έξι χρόνων το μικρό πολύπτυχο εξελίχθηκε σε μια ζωγραφική εγκατάσταση 246 έργων ζωγραφισμένων με μολύβια, ακρυλικά, μελάνια και λάδια, και το μίνι κόμικ σε κανονικό γκράφικ νόβελ 120 σελίδων, η αγγλόφωνη έκδοση του οποίου μάλιστα κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Jonathan Cape/Penguin, τυγχάνοντας ιδιαίτερα θερμής υποδοχής.
«Θεωρώντας την όλη διαδικασία εκ των υστέρων, το Α=-Α μου φαίνεται σχεδόν κάτι αναπόδραστο, μιας και συγκεφαλαίωσε, τρόπον τινά, τα προηγούμενα κεφάλαια της πορείας μου, σαν επίλογος μιας μεγάλης ιστορίας (και, ταυτοχρόνως, σαν πρόλογος μιας καινούργιας).», αναφέρει ο Δημήτρης Αναστασίου.
Παρότι ως φοιτητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών είχε μάθει να αποφεύγει τα αφηγηματικά στοιχεία στα έργα του, εσωτερικεύοντας την κυρίαρχη κατά τη εκπαίδευσή του ιδέα που ήθελε την «καλή ζωγραφική» απογυμνωμένη από κάθε μορφή αφήγησης, το Α=-Α αποτελεί προϊόν της συνειδητής του απόφασης να διερευνήσει περαιτέρω τις δυνατότητες της τελευταίας στη ζωγραφική, συνεχίζοντας μια προσπάθεια που είχε ήδη ξεκινήσει στη σειρά έργων με τίτλο Εξιστορημένες εικόνες του 2012.
Μέσα από μια ιστορία το σενάριο της οποίας συνθέτουν εικόνες αντί για λέξεις, ο καλλιτέχνης επιχειρεί μια περιπλάνηση στα ψυχικά τοπία του υποσυνείδητου του πρωταγωνιστή του έργου του, του Άλφα, και ταυτόχρονα στα διαφορετικά εικαστικά στιλ, με τα οποία επιλέγει να αποδώσει την ολοένα εντεινόμενη υπαρξιακή του αναζήτηση. Οι αλλαγές ωστόσο του ζωγραφικού ύφους των εικόνων -σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, δεν έγιναν με σκοπό να υπηρετήσουν τις μεταβολές στη συνειδησιακή κατάσταση του πρωταγωνιστή του έργου, αλλά το αντίθετο.
«Ήθελα να παίξω με τα ζωγραφικά στιλ, από τον ρεαλισμό μέχρι το πιο γκροτέσκο κόμικ, αλλά χωρίς αυτές οι αλλαγές να είναι αυθαίρετες. Έπρεπε, λοιπόν, η λογική της αφήγησης να συμβαδίζει με τη λογική των εικόνων – και τούμπαλιν. Κάποιες φορές τον πρώτο λόγο είχε η ιστορία, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος τον πρώτο λόγο τον είχαν οι εικόνες, αυτές ήταν συνήθως η πρώτη ύλη του βιβλίου.»
Ο Άλφα δεν έχει όνομα, καταγωγή, επάγγελμα ή ηλικία, ενσαρκώνοντας έτσι περισσότερο ένα συλλογικό υποκείμενο παρά έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα. Παρά, ωστόσο, την απουσία στοιχείων που θα μπορούσαν να ορίσουν με ακρίβεια την ταυτότητά του, είναι δύσκολο να μην παρατηρήσει κανείς τις ομοιότητες και τα κοινά σημεία αναφοράς που μοιράζεται με τον δημιουργό του. Πρόκειται άραγε για συνειδητή από πλευράς του καλλιτέχνη επιλογή να ενσωματώσει στο έργο του αυτοβιογραφικά στοιχεία ή για ακούσια τρόπον τινά καταγραφή βιωμένων καταστάσεων;
«Με ενδιαφέρουν οι βιωμένες καταστάσεις, διότι αυτές με τροφοδοτούν, αυτές μου δίνουν ιδέες για έργα και για αυτές μπορώ καλύτερα να μιλήσω, οπότε όντως φτιάχνω έργα βιωματικά· αλλά προσπαθώ από το βίωμα κάθε φορά να αφαιρώ τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, προσπαθώ να κρατώ την ουσία.», λέει ο Δημήτρης Αναστασίου, δίνοντας απάντηση στο ερώτημα μου σχετικά με το πώς οι αυτοβιογραφικές αναφορές συμβαδίζουν με τον χαρακτήρα ενός έργου που φιλοδοξεί να έχει οικουμενική απήχηση.
Στις πρώτες σελίδες του εικονιστορήματος βλέπουμε τον Άλφα να ξυπνά σε έναν κόσμο, όπου – όπως γίνεται ήδη αντιληπτό από τον τίτλο του έργου – η λογική τάξη των πραγμάτων έχει ανατραπεί. Κι ενώ ο κεντρικός ήρωας μας παρουσιάζεται τη στιγμή ακριβώς που προσπαθεί να αποκτήσει συνειδησιακή επίγνωση του εαυτού και του περιβάλλοντός του, εμείς βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο σε έναν κόσμο που διέπεται από τις αρχές του ονείρου.
Η επιλογή του τελευταίου ως πλαισίου της αφήγησης είχε διττή σημασία για τον καλλιτέχνη: αφενός του εξασφάλιζε ελευθερία στη σύνθεση παράδοξων και διαφορετικών μεταξύ τους εικόνων και αφετέρου του επέτρεπε να διατυπώσει έναν φιλοσοφικής φύσης προβληματισμό. Να σημειωθεί εδώ ότι ο τύπος ονείρου για το οποίο γίνεται λόγος, είναι το συνειδητό όνειρο. Εκείνο δηλαδή που μας επιτρέπει να αποκτήσουμε επίγνωση του ότι ονειρευόμαστε, αποτελώντας έτσι «μια οριακή στιγμή συνειδητοποίησης όχι μιας απάντησης, αλλά μιας διερώτησης με χροιά γνωσιολογική, οντολογική, μεταφυσική, υπαρξιακή, μιας διερώτησης αυθεντικά φιλοσοφικής.», όπως περιγράφει ο Δημήτρης Αναστασίου την εμπειρία αυτού του τύπου ονείρου.
Αναρωτιέμαι αν η ενασχόληση του καλλιτέχνη με το εικονιστόρημα έχει εξαντληθεί στο Α=-Α ή αν θα πρέπει να περιμένουμε νέο graphic novel από εκείνον στο μέλλον. Η απάντησή του με εκπλήσσει ευχάριστα καθώς από το 2018, δουλεύει ήδη ένα νέο graphic novel με τίτλο Οι περιπέτειες του Γεράσιμου Κελκανίδη,που περιγράφει την ιστορία δύο πατεράδων και δύο γιων, που ζουν σε δύο παράλληλους κόσμους. Η έκδοσή του ωστόσο θα εξαρτηθεί, όπως μου λέει, από την πορεία του έτερου πρότζεκτ με το οποίο ασχολείται ταυτόχρονα με τίτλο Τανγκράμ. Πρόκειται για μια σειρά πολύπτυχων έργων που περιλαμβάνει ελαιογραφίες, σχέδια με μολύβια και με μελάνια. Είναι περιττό ίσως να σχολιάσω ότι ανυπομονούμε και για τα δύο.
______________________
To graphic novel του Δημήτρη Αναστασίου Α=-Α κυκλοφόρησε πρόσφατα στις χώρες της Βρετανικής Kοινοπολιτείας (Αγγλία, Αυστραλία, Καναδά, Νέα Ζηλανδία…) από τον Jonathan Cape/Penguin.
Περισσότερα: www.dimitrisanastasiou.gr
