Bιβλιοπροτάσεις #1: 2+2+1(για αρχάριους, advanced και έμπειρους αναγνώστες)
Κατ’ αρχάς να πέσουν οι τίτλοι γνωριμίας. Ονομάζομαι Γιάννης Λαδάκης κι είμαι ένας διόλου γνωστός κι επιφανής συγγραφέας εδώ και περίπου 12 χρόνια. Με αυτή την ιδιότητα, αλλά και με την ιδιότητα του φανατικού αναγνώστη λογοτεχνίας, ποίησης, φιλοσοφίας, πολιτικών δοκιμίων και άλλων πολλών, ξεκινάω την προσπάθεια μου (με ταπεινοφροσύνη και τα συναφή) να παρουσιάζω μέσω αυτής της στήλης ορισμένα από τα αγαπημένα μου αναγνώσματα, κλασικά και μη, σύγχρονα και μη, νέων συγγραφέων και μη, με μόνο στόχο να δώσω ερεθίσματα σε επίδοξους ή και ένθερμους αναγνώστες.
Η στήλη θα ακολουθεί μια συγκεκριμένη φόρμα: 5 βιβλιοπροτάσεις, 2 για αρχάριους αναγνώστες, 2 για πιο προχωρημένους και για 1 για έμπειρους. Στην πρώτη κατηγορία θα προτείνονται βιβλία που, κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι καλό να έχει διαβάσει κανείς στη ζωή του. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν προτάσεις για αναγνώστες που θέλουν να το ψάξουν λίγο περισσότερο, με βιβλία που διαφεύγουν της τυπικής λογοτεχνικής έκφρασης, της απλής μυθιστοριογραφίας ή της κλασικής ποιητικής/στοχαστικής προσέγγισης. Τέλος, στην τρίτη κατηγορία (την αγαπημένη μου), το ένα και μοναδικό βιβλίο που θα προτείνεται θα απευθύνεται σε σχετικά έμπειρους αναγνώστες και θα αποτελεί (ελπίζω) κόσμημα του εκάστοτε είδους που θα επιλέγεται προς παρουσίαση, ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας του. Η παρουσίαση των βιβλίων δεν θα είναι ακριβώς κριτική, ούτε ακριβώς εξαντλητική, αλλά θα είναι μια αίσθηση, αυτό που μένει.
Έθιμα ταφής (Hannah Kent)
Το πρώτο βιβλίο της Αυστραλιανής συγγραφέως συνιστά ένα εξαιρετικό ευανάγνωστο μυθιστόρημα που μεταφέρει τον αναγνώστη στο παρελθόν μιας εν γένει άγνωστης γης (Ισλανδία). Η πλοκή τοποθετείται στο σπάνιας και άγριας ομορφιάς νησί του Ατλαντικού γύρω στις αρχές του 19ου αιώνα. Η συγγραφέας, χάρη στην απλή, αλλά και καλοζυγισμένη γραφή της, καταφέρνει να αναπαραστήσει πιστά το κλίμα της εποχής, τις δυσκολίες διαβίωσης, αλλά και το σκληρό κοινωνικό περιβάλλον μέσα από ένα οιονεί αστυνομικό θρίλερ, το οποίο διατηρεί το ενδιαφέρον του μέχρι το τέλος. Παρ’ όλο που δεν παρουσιάζει σημαντικές καινοτομίες ως προς τον τρόπο γραφής (και λόγω αυτού), η πλοκή είναι αρκετά δυνατή από μόνη της και, εν τέλει, μπορεί να γεννήσει ορισμένους προβληματισμούς και για τη σύγχρονη κοινωνία. Ιστορία: μία γυναίκα καταδικάζεται σε θάνατο για συμμετοχή στη δολοφονία του εραστή της. Με νομαρχιακή απόφαση περνάει τους τελευταίους μήνες της ζωής της στην οικογενειακή εστία (αγρόκτημα) ενός νομαρχιακού υπαλλήλου. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις της οικογένειας, καταφέρνουν να συμβιώσουν, ενώ σταδιακά αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας και η ιστορία της άγνωστης γυναίκας.
______________________
Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελλληνικού κράτους 1830 – 1974 (Βασίλης Ραφαηλίδης)
Ιστορική πραγματεία. Μα καλά ρε (θα μου πείτε), προτείνεις σε αρχάριους ιστορικό κείμενο; Ε λοιπόν, ναι! Και οι λόγοι είναι δύο. Πρώτον, το κείμενο αφορά κάτι πολύ δικό μας (το νεοελληνικούλη μας κράτος) για την ιστορία του οποίου γνωρίζουμε πραγματικά ελάχιστα πράγματα χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Δεύτερον, ο συγγραφέας πραγματεύεται με ιδιαίτερα γλαφυρό, δηκτικό και αποκαλυπτικό τρόπο την διάρθρωση και την εξέλιξη του νεοελληνικού κράτους, αναδεικνύοντας αναλογίες του παρόντος με το μακρύ παρελθόν που κάνουν τη τρίχα του αναγνώστη να σηκωθεί. Ο τρόπος παρουσίασης των γεγονότων χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, περιεκτικότητα και ρυθμό που καθιστά το κείμενο ιδιαίτερα ευανάγνωστο, καθώς κι ένα πολύτιμο ερέθισμα για την αναθεώρηση των ιστορικών μας γνώσεων, καθώς και την απογύμνωση της ιστορικής πλάνης που ταλανίζει το έθνος μας.
______________________
Το πρόσωπο του άλλου (Kobo Abe)
Εντάξει, οφείλω να ομολογήσω ότι περίμενα κάτι λίγο διαφορετικό από το συγκεκριμένο βιβλίο με τον πολύ πετυχημένο αυτό τίτλο. Ο Kobo Abe, ένας από τους σημαντικότερους Ιάπωνες συγγραφείς του περασμένου αιώνα, προσεγγίζει το θέμα της ταυτότητας του ατόμου και πώς αυτό – ο εαυτός – σχετίζεται με το πρόσωπο. Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τις σκέψεις και τους προβληματισμούς (σε μορφή ημερολογίων) του αφηγητή, ενός επιστήμονα που έχει παραμορφωθεί φρικτά εξαιτίας ενός εργαστηριακού ατυχήματος. Το κείμενο, δεόντως καφκικό, εσωστρεφές και κατά διαστήματα ελαφρώς κουραστικό, αποτελεί μια διερεύνηση του προσώπου ως μέρος (αναπόσπαστο;) της ταυτότητας (πώς ορίζουμε τον εαυτό;) σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο, μέσα από την «παράνοια» του πρωταγωνιστή και τις θολωμένες του σκέψεις, στοιχεία που κλιμακώνονται όσο εξελίσσεται η πλοκή έχοντας ως άξονες αναφοράς τη σχέση με τη γυναίκα του, αλλά και με τον Άλλο, και πώς αυτές διαταράσσονται από την απώλεια του προσώπου. Αρκεί μια μάσκα για να αλλάξουμε εαυτό, συμπεριφορά, ποιότητα; Κρύβει η ίδια η μάσκα μια δική της ταυτότητα ή αποδίδουμε σ’ αυτήν όλα όσα φανταζόμαστε γι’ αυτήν (ή και ποθούμε); Είναι το πρόσωπο μας η πραγματική μας ταυτότητα ή ένα προσωπείο που της αποδίδουμε φαινόμενες ιδιότητες κοινώς ή ατομικώς αποδεκτά; Ένα αρκετά ιδιαίτερο ανάγνωσμα για τους φίλους της «καφκικής» ποιητικής κι ένα πολύ καλό άνοιγμα στην ανατολική λογοτεχνία. Tip: αρκετά χρήσιμη η έστω και επιφανειακή γνώση της διαφορετικότητας της ιαπωνικής κοινωνίας και των ιδιαιτεροτήτων της τη δεδομένη εποχή (1966 – σε μία κοινωνία που φέρει ακόμα τα πλήγματα της ήττας στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα τραύματα των ατομικών βομβών, ενώ βιώνει μια ριζική και βίαιη ανασύσταση της εθνικής συνείδησης της).
Για τους λάτρεις του κινηματογράφου, το βιβλίο έχει μεταφερθεί στην μεγάλη οθόνη το ίδιο έτος (Tanin no kao)
______________________
Ο άνθρωπος αντίγραφο (José Saramago)
Saramago. Να πω κι άλλα; Ίσως η καλύτερη δυνατή εισαγωγή στον λογοτεχνικό κόσμο του, μαζί με το Περί Τυφλότητος (θα το συζητήσουμε κάποια στιγμή). Ο συγγραφέας εστιάζει ευθέως στον σύγχρονο άνθρωπο, προσπαθώντας να ερμηνεύσει τις συμπεριφορές που πηγάζουν από μύχιες ανησυχίες. Ένας τυπικός άνθρωπός βρίσκεται στο κέντρο της ιστορίας. Η ζωή του κυλάει (όπως υπονοείται) σχετικά ομαλά, με όλες τις περιττότητες που συμπληρώνουν το πεδίο της καθημερινότητας, μέχρι τη στιγμή που αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει ένας άνθρωπος ακριβώς ίδιος με αυτόν. Η παράδοξη φαινομενικά περιέργεια του τον οδηγεί σε μία σειρά πράξεων που τελικά αποκαλύπτουν ένα πολύ παράξενο τοπίο για τον ίδιο τον εαυτό του. Αρχίζει να μαζεύει πληροφορίες γι’ αυτόν τον άλλον που έχει ταράξει τη ζωή του, οι οποίες είναι συγκεχυμένες και ασαφείς, ενώ καταλήγει να τον παρακολουθήσει και, στην μανία του να διαφύγει από το σαρωτικό άγχος της μη μοναδικότητας, γίνει μάρτυρας του θανάτου του. Η πλοκή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα χάρη στην ίδια τη θεματολογία του βιβλίου, η οποία δεν μπορεί να αφήσει τον αναγνώστη ασυγκίνητο. Ο τρόπος γραφής παραμένει σαρωτικός, ατέρμονος και η αλληλουχία των γεγονότων γίνεται αισθητή, καθώς ο βαθμός απορρόφησης του αναγνώστη είναι ιδανικός. ο αναγνώστης εμβυθίζεται στον παράλογο κόσμο του βιβλίου, αρχίζοντας να αναρωτιέται μαζί με τον συγγραφέα γιατί ένα τόσο φαινομενικά αδιάφορο, κοινό συμβάν, μπορεί να συγκλονίσει τόσο πολύ έναν άνθρωπο, ώστε να τον αλλάξει ολοκληρωτικά. Τελικά για ποιον λόγο ανησυχεί τόσο πολύ ο άνθρωπος; Για την φαινομενική του ομοιότητα, η οποία μέσα στην παραφροσύνη και τη συμβολική αγωνία τον οδηγεί σε παράδοξα συμπεράσματα απόλυτης εκχώρησης ή απώλειας της ταυτότητας του; Ή μήπως για την ήδη αλλοτριωμένη του ταυτότητα, η οποία μένει μετέωρη σε παντός είδους κίνδυνο, ακόμα κι αν αυτός είναι αμελητέος; Αυτή η τόσο επισφαλής ταυτότητα, που από απλή τυπικότητα μετασχηματίζεται σε αναγκαστικό παρόν, ορίζει, καθορίζει και προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό την συμπεριφορική κίνηση του ατόμου. Όταν διαταράσσεται, συνήθως μέσω τυχαίων υποδείξεων της μη μοναδικότητας, της αναγκαιότητας αποδοχής του εαυτού έξω από τα στενά όρια του εγωισμού ή της φιλαυτίας, αναγκαστικά εκπίπτει σε κατάσταση πανικού, κατάσταση μη ταυτότητας, κατάσταση στην οποία το άτομο απλά αντιδρά δίχως καθαρή επαφή με το περιβάλλον του, αυτό που τον πρόδωσε.
Για τους λάτρεις του κινηματογράφου, το βιβλίο επίσης μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη, με λιγότερη επιτυχία ως προς την αισθητική κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντα (Enemy)
______________________
Πώς είναι (Samuel Beckett)
Απροσδιόριστο, απερίγραπτο, φανταστικά ιδιαίτερο. Όχι για τους λάτρεις της καθαρής πλοκής, της αρχής, μέσης και τέλους, της απόλυτης σαφήνειας, του καθαρού λόγου και τα συναφή. Ο Beckett παίζει με τις πιο απλές λέξεις, τις αντιμεταθέτει, τις αναποδογυρίζει, επαναλαμβάνεται, δημιουργεί κύκλους, παρουσιάζει ανερυθρίαστα τη δική του ποιητική και το αποτέλεσμα είναι σχεδόν αποστομωτικό. Το κείμενο, πεζό δίχως στίξη, μια φαινομενικά ακατάσχετη ακολουθία σκέψεων με μια υποτυπώδη ιστορία να αχνοφαίνεται στο background, συνιστά ένα αξιοθαύμαστο παράδειγμα του πώς είναι να αναδημιουργεί ο αναγνώστης καταστάσεις, ιστορίες, να πλάθει την ώρα που εκτυλίσσεται η «πλοκή», να αποσυμπλέκεται από την «αυθεντία» του συγγραφέα και τελικά να γίνεται ο ίδιος από απλός δέκτης, συνδημιουργός. Χαρακτηριστικό δείγμα μιας σπάνιας ποιητικής του περασμένου αιώνα, το βιβλίο αυτό οφείλει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη (ή στην αναγνωστική μνήμη) κάθε μπαρουτοκαπνισμένου αναγνώστη.
Αυτά προς ώρας! Θα επανέλθουμε τον επόμενο μήνα με πιο φρέσκα πονήματα! Καλή ανάγνωση!
______________________
Του αρέσει να περπατάει και να χάνεται στις σκέψεις του. Παραμένει αισιόδοξα απαισιόδοξος για τον κόσμο ή/και το αντίθετο. Διασκεδάζει με την αποδόμηση των νοημάτων και την εξερεύνηση της έμφυτης ειρωνικής διάθεσης των λέξεων. Τις μη μοναχικές του ώρες, τριγυρνά στα μπαρ της πόλης προσπαθώντας να δαμάσει το πάθος του για ζωή – ή να το επικοινωνήσει.
