Ida | #tiff55
Το πρώτο φιλμ, που γυρνάει στην πατρίδα του ο προικισμένος σκηνοθέτης, Πάβελ Παβλικόφσκι (‘Last Resort’, ‘My summer of love’), έχει ως βασικό άξονα, την Άννα, μια νεαρή γυναίκα, που ετοιμάζεται να δώσει τους όρκους της και να ακολουθήσει την ασκητική ζωή μιας μοναχής.
Οι μοναδικές αναμνήσεις της Άννας από την ζωή της, είναι αυτές μέσα στην μονή, όπου και την άφησαν, ύπο αδιευκρίνιστες συνθήκες, όταν ήταν μωρό. Και όμως, δεν είναι μόνη της στον κόσμο, όπως της ανακοινώνεται, αλλά έχει μία θεία, την Βάντα, την οποία και πρέπει να επισκεφθεί, πριν να εγκαταλείψει, για πάντα, τα εγκόσμια.
Η Άννα παρουσιάζεται έξω από την πόρτα της θείας της, μιας γυναίκας χειραφετημένης, που έχει ενστερνιστεί τον κομουνισμό και έχει δώσει μεγάλες μάχες στο όνομα του . “Είσαι εβραία”, είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που λέει η Βάντα στην ανιψιά της. Η Άννα, πλέον, γίνεται Ίντα. Από καθολική, εβραία και το παρελθόν, πλέον, της χτυπάει επίμονα την πόρτα. Τα, όλο αίνιγμα, μάτια της Ίντα ζητούν απαντήσεις. Θέλει να μάθει τι συνέβη στην οικογένεια της και ο μόνος τρόπος είναι να γυρίσει στο μέρος, όπου ζούσαν. “Τι θα γίνει αν πας εκεί και ανακαλύψεις πως δεν υπάρχει θεός;”, την ρωτάει η Βάντα, με έκδηλο κυνισμό. Το ταξίδι τους, τελικά, ξεκινά και προβλέπεται μακρύ και αβέβαιο.
Η κάμερα ακολουθεί τις δύο γυναίκες, που φαινομενικά είναι τόσο διαφορετικές. Η μία ψάχνει απαντήσεις, όχι μόνο για το παρελθόν, αλλά και για ολόκληρη την ύπαρξη της. Ξεκινώντας ως μια γυναίκα, με αδιαμφησβήτητη πίστη, πρέπει τώρα, υπό το βάρος των συνθηκών, να αντιμετωπίσει ποια, στα αλήθεια, είναι. Η άλλη έχει παγιδευτεί στην εικόνα της δυναμικής γυναίκας, που ζει πολλές φορές την ζωή της στα άκρα, αλλά ερωτήματα του παρελθόντος φωλιάζουν στο παρόν και την ευτυχία της. Μία σκέψη την βασανίζει: αξίζει μια ιδέα να μπει πάνω από την οικογένεια; Την απάντηση φαίνεται να την γνωρίζει ήδη, αλλά, ίσως, η παραδοχή είναι αυτό που την τρομάζει περισσότερο.
Ο σκηνοθέτης μένει κοντά στην πρωταγωνίστρια και μας αφήνει να δούμε, μόνο, όσα βλέπει εκείνη. Πολλές φορές, τα πρόσωπα τοποθετούνται στο κάτω μισό του κινηματογραφικού κάδρου, αφήνοντας τις έντονες αντιθέσεις στο υπόλοιπο μισό. Οι δύο κινηματογραφιστές της ταινίας δρουν σαν ένα, προσφέροντας εκφραστικά, ασπρόμαυρα πλάνα, με πολλές αντιπαραβολές, που καταφέρνουν να δημιουρήσουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Η ταινία αυτή, απλή και συνάμα πολύπλοκη, καταπιάνεται με θέματα που, ακόμα, ταράσσουν την σύχρονη Πολωνία. Το ταξίδι αυτό φέρνει στο φως σκοτεινά μυστικά, που η σκιά τους πέφτει πάνω σε ολάκερο έθνος. Παρ’ όλα αυτά, δεν παρακολουθούμε ένα ιδεολογικό ζήτημα, παρά μια συναισθηματική πάλη. Είναι οι κεντρικοί ήρωες αυτοί, που αναμετρώνται με το παρελθόν, όχι μόνο για να το εξιχνιάσουν, αλλά για να επαναπροσδιορίσουν, μέσω αυτού, την ύπαρξη τους στο παρόν, στο τώρα.
*Η ταινία “Ida” είναι υποψήφια του βραβείου lux, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
