Cinematic Odyssey #40: Οι ταινίες της εβδομάδας!
Καθώς η δεκαετία του 1980 πλησίαζε στο τέλος της, τρεις ταινίες από τρεις διαφορετικούς δημιουργούς, σε τρεις διαφορετικές γλώσσες και γεωγραφικά πλάτη, απέδειξαν ότι ο κινηματογράφος μπορεί ακόμη να γδύνει την ψυχή. Oι ταινίες της εβδομάδας, φέρνουν στο προσκήνιο την ρευστότητα του έρωτα, την διαστροφή της επιθυμίας και την εύθραστη γραμμή που διαχωρίζει την αλήθεια με την αυταπάτη. Πρόκειται για τρεις ταινίες που δεν επιδιώκουν την εντυπωσιακή κορύφωση, αλλά μια πιο αργή, υπνωτική διείσδυση στην ψυχολογία των ηρώων τους. Αντί να προτείνουν εύκολες απαντήσεις, θέτουν επώδυνα ερωτήματα γύρω από το τί σημαίνει να ποθείς, να αγαπάς, να χειραγωγείς και να αφήνεσαι.
______________________
¡Átame! (1989, Pedro Almodóvar)
Τον Almodóvar δεν τον φοβίζουν οι ακραίες ιστορίες, αντιθέτως αντλεί έμπνευση από εκείνες προκειμένου να αποδομήσει την κανονικότητα και να αποκαλύψει την ποίηση που κρύβεται μέσα στο παράδοξο. Στο “¡Átame! (Δέσε με!)”, ο Ricky (Antonio Banderas), ένας πρώην τρόφιμος ψυχιατρείου, απαγάγει την Marina (Victoria Abril), μια πορνοστάρ που κάποτε είχε περάσει μία νύχτα μαζί του. Έτσι λοιπόν την κρατά αιχμάλωτη, δεμένη σε ένα κρεβάτι, φροντίζοντάς την, μαγειρεύοντας γι’ αυτήν, μιλώντας της με μια αφοπλιστική, σχεδόν παιδική αθωότητα. Σταδιακά, η Marina αρχίζει να αισθάνεται κάτι για εκείνον, φέρνοντάς μας στο νου το σύνδρομο της Στοκχόλμης-μα η ταινία δεν επιμένει να ψυχολογήσει, αλλά να αφηγηθεί. Ο Almodóvar φτιάχνει μια ιστορία όπου ο Ricky δεν παρουσιάζεται ως βίαιος, ούτε σαδιστής. Είναι, σε μια στρεβλή έννοια, ένας ιππότης. Δεν επιδιώκει να καταστρέψει, αλλά να αγαπηθεί. Η Marina, αρχικά θύμα, σταδιακά γίνεται συνεργός στο “έγκλημά” του, και η σχέση τους μετατρέπεται σε ένα παράδοξο ερωτικό παραμύθι που αγνοεί κάθε κοινωνική λογική, κάθε ψυχολογικό εγχειρίδιο, κάθε ηθική πρόβλεψη.
Με έντονο στυλ, χρώμα, μουσική και ένταση, στο ¡Átame!, ο έρωτας μοιάζει με μία παλίρροια-παρασύρει, κατακλύζει, δεν αφήνει τίποτα στη θέση του.Ο Almodovar ωστόσο, δεν επιδοκιμάζει την βία σε οποιαδήποτε έκφανση της. Δημιουργεί μάλλον μια αλληγορία για την επιθυμία: για το πώς ο έρωτας μας δένει-κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο Almodóvar μιλά για τα δεσμά του σώματος, αλλά και της ψυχής, ωθώντας τον θεατή να αντιμετωπίσει το δικό του ηθικό όριο: μπορεί η αγάπη να γεννηθεί από την επιβολή; Ή μήπως, στο τέλος, κάθε αγάπη εμπεριέχει μια δόση εξουσίας, μια διάθεση κυριαρχίας πάνω στον Άλλον;
______________________
Sex, lies, and videotape (1989, Steven Soderbergh)
Ο Steven Soderbergh, με το καινοτόμο ντεμπούτο του, κατάφερε να φέρει έναν αέρα αλλαγής στο αμερικανικό ανεξάρτητο σινεμά. Το “sex, lies, and videotape” είναι μια ταινία που αποκαλύπτει τις μυστικές ζωές των ανθρώπων, τις αποστάσεις που δημιουργούνται μέσα στον γάμο, και τη δύναμη του βλέμματος. Είναι επίσης μία έμμεση υπενθύμιση για το ψέμα- όχι μόνο το ψέμα που λέμε στους άλλους, αλλά κυρίως αυτό που λέμε στον εαυτό μας. Στην ταινία βλέπουμε τον Graham (James Spader), έναν μοναχικό άνδρα με μια κάμερα στο χέρι, να επιστρέφει στη ζωή του παλιού του φίλου, John. Ο Graham δεν αναπτύσσει σεξουαλικές σχέσεις, αντ’ αυτού, καταγράφει γυναίκες που μιλούν στην κάμερα για τη σεξουαλική τους ζωή- και διεγείρεται από αυτές τις ομολογίες. Έτσι λοιπόν γνωρίζει την Ann (Andie MacDowell), μια γυναίκα εγκλωβισμένη σε έναν άνευρο, σεξουαλικά νεκρό γάμο.
Ο Soderbergh χτίζει μια ταινία που λειτουργεί σαν θάλαμος εξομολόγησης. Η κάμερα του Graham γίνεται ένα “ανοικτό αυτί” για την ειλικρίνεια που ο κόσμος καταπιέζει. Η Ann, αρχικά τρομαγμένη από την ειλικρίνεια του Graham, σύντομα μετατρέπεται σε ηρωίδα. Μέσα από την έκθεση, η Ann απελευθερώνεται από την καταστολή που την χαρακτηρίζει, καθιστώντας την κάμερα ένα μέσο για μια τελετουργική αναγέννηση. Ο John, από την άλλη, έχει σχέση με τη μικρότερη αδερφή της Ann, τη ζωηρή Cynthia, κάτι που προσθέτει μια βαθιά ειρωνεία στο ψυχρό σχήμα του γάμου τους. Η απιστία του είναι σιωπηλή, σχεδόν προβλέψιμη, μα δεν είναι αυτή που σπάει τη σχέση· είναι η αλήθεια που φέρνει ο Graham, και που η Ann δεν μπορεί πια να αγνοήσει. Η φιλοσοφία του έργου αγγίζει τον Φουκώ και τον Lacan: η αλήθεια είναι προϊόν εξουσίας, και το βλέμμα είναι εργαλείο ελέγχου. Ο Graham, παρά την αδυναμία του να αγγίξει, γίνεται ο μόνος αληθινός άνθρωπος στο περιβάλλον του. Δεν ελκύεται από το σώμα, αλλά από την ομολογία. Μέσα σε ένα τοπίο παρακολούθησης και αυτοεξομολόγησης, η επιθυμία γίνεται καθρέφτης της ψυχής.
______________________
Kung-Fu Master! (1988, Agnès Varda)
Η Agnès Varda, καθοδηγήτρια του γαλλικού κινηματογραφικού φεμινισμού, κινηματογραφεί ένα έργο λιτό, εσωτερικό, και απρόσμενα ριζοσπαστικό. Το “Kung-Fu Master!” διηγείται την ιστορία μιας γυναίκας γύρω στα 40, της Mary-Jane (Jane Birkin), η οποία ερωτεύεται ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι, τον Julien -ένα παιδί που γνωρίζει μέσα από την κόρη της, και που περνά τον περισσότερο χρόνο του παίζοντας arcade παιχνίδια, συγκεκριμένα το “Kung-Fu Master”. Καθώς η Mary-Jane τον πλησιάζει, τον παρατηρεί, τον φροντίζει, η σχέση τους κυλά ήσυχα αλλά απειλητικά, σαν υπόγειο ρεύμα.
Η ταινία δίνει διαρκώς την αίσθηση του απαγορευμένου, όχι μόνο με την έννοια της πρόκλησης, αλλά με μια λεπτεπίλεπτη μελαγχολία. Δεν υπάρχει σαρκοβόρα επιθυμία, αλλά μια αίσθηση απώλειας-μιας νεότητας που περνά, ενός έρωτα που γεννιέται σε λάθος χρόνο. Η σχέση του Julien με την Mary Jane δεν καταλήγει σε πράξεις, μα σε ένα είδος συναισθηματικής παράνοιας, όπου ο κόσμος των video games γίνεται παραβολή για την αποκοπή της κοινωνίας από την πραγματικότητα. Η Varda δεν επιδιώκει να ηθικολογήσει, να συγχωρήσει, ούτε να καταδικάσει. Αντ’ αυτού, χτίζει ένα πορτρέτο μιας γυναίκας που προσπαθεί να αγγίξει ξανά τη ζωή-να “παίξει”, σαν τον Julien. Η ταινία είναι μια στοχαστική τομή στη σχέση μητρότητας, ερωτισμού και πολιτικής του φύλου. Η Mary-Jane δεν είναι θύτης ούτε θύμα-είναι ένας άνθρωπος που παρατηρεί τη ρωγμή στον χρόνο και, με μια κίνηση απελπισίας, βυθίζει το χέρι της σε κάτι που δεν μπορεί να εξηγήσει..
______________________
