Cinematic Odyssey #39: Οι ταινίες της εβδομάδας!
Στις ταινίες της εβδομάδας, ό,τι γνωρίζουμε για το ανθρώπινο σώμα και το πνεύμα διαρρηγνύεται. Η αγάπη μεταμορφώνεται σε αποστροφή, η πατρότητα σε φρίκη, η τεχνολογία σε επέκταση της παρακμής μας. Στον πυρήνα τους βρίσκεται μία κοινή, τερατώδης αλήθεια: πως το σώμα και η ψυχή δεν είναι σταθερά, αλλά μεταμορφώνονται υπό την πίεση της ύπαρξης και της επιθυμίας. Σε αυτούς τους κόσμους, η αγάπη και το μίσος, η ζωή και ο θάνατος, το ανθρώπινο και το απάνθρωπο ρευστοποιούνται, χάνοντας κάθε μορφή, κάθε όριο.
______________________
Possession (1981) – Andrzej Żuławski
“Possession” Στο διαιρεμένο Βερολίνο του Ψυχρού Πολέμου, ο Mark (Sam Neill), είναι ένας πράκτορας που επιστρέφει σπίτι για να βρει τη γυναίκα του, την Anna (Isabelle Adjani), σε κατάσταση αλλοπρόσαλλης ψυχικής κατάρρευσης. Η Anna ζητά διαζύγιο χωρίς να γίνεται εμφανής η αιτία, παρά μόνο η ουσιαστική της αλλαγή. Η Anna απομακρύνεται, χάνεται, βυθίζεται σε κρίσεις πανικού και σπαραγμού που μοιάζουν δαιμονικές. Στην προσπάθειά του να την κατανοήσει, ο Mark ανακαλύπτει πως η Anna έχει αφεθεί σε μια αλλόκοσμη, κρυφή ζωή Σ’ ένα έρημο διαμέρισμα, μακριά από τα μάτια του κόσμου, φροντίζει ένα πλάσμα – ένα σπασμωδικό τέρας που σιγά-σιγά παίρνει ανθρώπινη μορφή. Την εικόνα του εραστή που δεν μπορεί να της προσφέρει πια κανένας ζωντανός άνθρωπος. Το Βερολίνο γίνεται το ιδανικό φόντο για την εσωτερική διάλυση των ηρώων, καθώς απεικονίζεται ως μία πόλη διχασμένη, με το τείχος του Βερολίνου ως σύμβολο διαίρεσης και αποξένωσης.
Το Possession είναι ένας παραληρηματικός ύμνος για την αποσύνθεση της αγάπης. Η ανθρώπινη συναισθηματική σύνδεση γίνεται κυριολεκτικά ένα τέρας, που θρέφεται από την ίδια την ανάγκη για αγάπη και ελευθερία. Το τέρας είναι η υπέρτατη μορφή αγάπης -αγνή, άφθαρτη, μα και φρικτή. Ο Żuławski δεν καταγγέλλει την παράνοια· τη δοξάζει ως τη μόνη γνήσια αντίδραση σε έναν κόσμο που δεν αντέχεται πια. Η αφήγηση κινείται σε ρυθμούς ξέφρενου σπαραγμού: οι ερμηνείες, ειδικά της Isabelle Adjani, φτάνουν στα άκρα της ανθρώπινης έκστασης και φρίκης Η ταινία χρησιμοποιεί το υπερφυσικό και το σωματικό τρόμο όχι για να σοκάρει, αλλά για να αποκαλύψει μια τρομερή αλήθεια: ότι οι άνθρωποι δεν είναι πλασμένοι να ζουν ενωμένοι χωρίς να αλληλοσπαράσσονται. Ότι η ίδια η επιθυμία για ολοκλήρωση είναι μια αυτοκαταστροφική δύναμη, ένα κάλεσμα στον όλεθρο.
______________________
Videodrome (1983) – David Cronenberg
Σε ένα από τα πιο εμβληματικά έργα του Καναδού σκηνοθέτη, “Videodrome “παρακολουθούμε τον Max Renn (James Woods), ιδιοκτήτη ενός τηλεοπτικού σταθμού που εξειδικεύεται σε ακραίο υλικό. Όταν ο Max ανακαλύπτει το Videodrome, ένα μυστηριώδες σήμα που εκπέμπει αληθινά βασανιστήρια, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην παρακολούθηση και στην μελέτη των βασανιστηρίων αυτών. Τότε ο Max αρχίζει να υφίσταται σωματικές μεταλλάξεις, στο σώμα του φιλοξενούνται βιντεοκασέτες, ενώ η πραγματικότητα και η φαντασία μπλέκονται αξεδιάλυτα. Το σώμα του λοιπόν γίνεται ένα μέσο εισόδου για ταινίες και μηνύματα, με αποτέλεσμα ο Max να μην είναι πια θεατής αλλά το ίδιο το πρόγραμμα.
Στο Videodrome, ο Cronenberg κατασκευάζει έναν κόσμο όπου η οθόνη δεν είναι απλώς παράθυρο προς τη φαντασία – είναι χειρουργικό εργαλείο που επεμβαίνει στο σώμα και τον εγκέφαλο. Σε μία εποχή που η σεξουαλικότητα και η βία καταναλώνονται με δίψα, το σώμα υπάρχει ως ξεχωριστή μονάδα και γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της ροής πληροφορίας.
Ο Max Renn δεν χάνει τον εαυτό του επειδή “χειραγωγήθηκε” — τον προσφέρει οικειοθελώς στην καινούργια σάρκα της τεχνολογίας. Το Videodrome είναι το μέλλον. Ένα μέλλον που το σώμα γίνεται μία ανοιχτή πληγή, που απορροφάται από την οθόνη. Μας δημιουργείται λοιπόν ένα εύλογο ερώτημα: Όταν το σώμα μας γίνει δεδομένο και η επιθυμία μας πληροφορία, τι μένει από τον άνθρωπο; Η ταινία ως αλληγορία, προφητεύει τους καιρούς μας, προμηνύοντας την ταχύτητα της εικόνας και την χρήση της συνείδησης ως προϊόν προς κατανάλωση.
______________________
Eraserhead (1977) – David Lynch
Στο “Eraserhead”, o David Lynch για ακόμη μια φορά, δεν αφηγείται, αλλά ονειρεύεται: έναν εφιάλτη. Ο Henry Spencer ζει σε έναν κόσμο όπου οι τοίχοι στάζουν, το χώμα βγάζει ήχους και ο ουρανός είναι ένα βιομηχανικό ταβάνι από μέταλλο και κάπνα. Μία νύχτα, μετά από μία παράξενη επίσκεψη στο κορίτσι του, Mary, μαθαίνει πως είναι πατέρας. Το παιδί τους όμως, έχει την όψη ενός παραμορφωμένου όντος, που κλαίει ακατάπαυστα, σαπίζοντας αργά μέσα στο ίδιο του το κρεβάτι που αρνείται να αναπτυχθεί ή να πεθάνει.
Ο Henry, παγιδευμένος ανάμεσα σε ευθύνες που δεν καταλαβαίνει και εφιάλτες που δεν μπορεί να διακρίνει αν είναι αληθινοί ή προϊόντα του νου του, βυθίζεται σε οράματα που του ψιθυρίζουν παρηγορητικά πως “στον ουρανό, όλα είναι καλά”. Αλλά ο ουρανός, στο Eraserhead, είναι φτιαγμένος από σίδερο και τρόμο. Το Eraserhead είναι ένας σπαρακτικός ήχος πάνω στον τρόμο της ύπαρξης. Ο Henry δεν βασανίζεται μόνο επειδή έρχεται αντιμέτωπος με το παιδί-τέρας: στην πραγματικότητα αντιμετωπίζει το ίδιο του το ανικανοποίητο πεπρωμένο: το αμετάκλητο, το δυσανάγνωστο βάρος της ζωής. Ο Lynch βλέπει την πατρότητα όχι ως ευλογία αλλά ως μετάλλαξη-μια μεταμόρφωση όπου κάθε αθωότητα εξαχνώνεται και κάθε ελπίδα τσακίζεται υπό το βάρος μιας ζωής που δεν καταλαβαίνουμε και δεν αντέχουμε. Το Eraserhead ψιθυρίζει μία ψυχρή αλήθεια: ότι η ζωή είναι δώρο και κατάρα ταυτόχρονα, και ότι σε κάθε γέννηση υπάρχει ήδη η υπόσχεση του τέλους. Έτσι, το εφιαλτικό αυτό πλάσμα είναι τέρας γιατί είναι απαιτητικό, ανίκητο, ατελείωτο αποτελεί μια υπενθύμιση ότι, μόλις η ζωή αρχίσει, δεν μπορείς να την ξεφορτωθείς χωρίς να βουτήξεις στην ενοχή και στο έγκλημα.
______________________
