Το καλύτερο βιβλίο που διάβασα αυτό το καλοκαίρι.
Επίκαιρο, πολυφωνικό, τολμηρό
Το Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο από την Μπερναρντίν Εβαρίστο (Bernardine Evaristo) είναι ένα πραγματικά πολυφωνικό μυθιστόρημα, καθώς ενώνει τα διηγήματα 12 διαφορετικών γυναικών. Γυναίκες που είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους και η καθεμία ζει στη δική της ερμηνεία της πραγματικότητας. Οι φωνές τους ανήκουν στο σύγχρονο κόσμο και ο αναγνώστης μπορεί να τις αναγνωρίσει στη ζωή του, είτε γιατί συναντά τη μητέρα του, είτε μια συμφοιτήτρια του, είτε την ερωμένη του. Η συγγραφέας στήνει την πολυφωνική αφήγηση πατώντας πάνω σε ξεχωριστά τμήματα και ξεπερνάει κάθε περιορισμό, κοινωνικό, οικονομικό, φυλετικό, σεξουαλικό. Συστήνει νέους όρους και τους μπερδεύει με παλιούς, παίζει με στερεότυπα και βαθιά κατακριτέες κοινωνικές σχέσεις, τολμάει να μιλήσει για τη σεξουαλική ταυτότητα, άλλοτε με αυτοπεποίθηση κι άλλοτε δηλώνοντας τη σύγχυση μεταξύ των φύλων, των ρόλων και τη σεξουαλικότητα που κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει κάποια στιγμή στη ζωή του.
Τη στιγμή που η συγγραφέας παρουσιάζει την κλασική πρόζα του διηγήματος την καταργεί αυτομάτως, καταργώντας μαζί της και όλα τα σημεία στίξης. Εδώ αναδεικνύεται η συνεισφορά της μεταφράστριας που μετατρέπει ένα φαινομενικά δύσκολο κομμάτι του έργου σε δυνατό χαρακτηριστικό του. Η απουσία των τελείων δεν διακόπτει ούτε στιγμή τη ροή του λόγου και δεν προκαλεί δυσφορία. Θα τολμήσω να πω μάλιστα πως ενδυναμώνει την αφήγηση και την κάνει να τρέχει πιο γρήγορα.
Προσδίδει φωνή στις ιστορίες που δεν ακούγονται συχνά, που δεν ανήκουν στο κατεστημένο, που στην πραγματικότητα καθορίζουν οι προνομιούχοι, χωρίς να αυτοπροσδιορίζονται μόνο από αυτό το χαρακτηριστικό τους.
Η Εβαρίστο κατορθώνει μια καθολική κοινωνική αποδόμηση της βρετανικής πραγματικότητας. Όλες οι ιστορίες διαδραματίζονται σε διαφορετικές περιοχές της Βρετανίας, στοιχείο που η συγγραφέας δεν υποτιμάει και αναδεικνύει σε δεύτερο επίπεδο αφήγησης. Η πολιτική σκηνή κάθε εποχής, τα ιδεώδη διαφορετικών γενεών, οι καταπιεσμένες φωνές όλων των κοινωνικών στρωμάτων, οι διακρίσεις, ο ρατσισμός, η βία, ο αποκλεισμός αποτελούν αυτά που εν τέλει αναδεικνύονται. Σε κάθε ιστορία, η σύγκρουση από όπου κι αν προέρχεται αναδεικνύεται η πιο ισχυρή κινητήριος δύναμη για ανακάλυψη του εαυτού, η γέννηση του ενήλικου Εγώ.
Η συγγραφέας αναλαμβάνει να δώσει φωνή σε όλες τις καταπιεσμένες φωνές, σε κάθε γυναίκα που υποστηρίζει τα δικά της ιδεώδη είτε αυτά ταυτίζονται με τις προσδοκίες της κοινωνίας για μια γυναίκα (να είναι έγγαμη, να γίνει μητέρα, να έχει μονογαμική σχέση), είτε δεν ταυτίζονται (να είναι ομοφυλόφιλη, να είναι πολυσυντροφική), καθορισμένες πάντοτε μέσα από το φυλετικό πρίσμα. Σύμφωνα με τη μεταφράστρια Ρένα Χατχούτ, «Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται μια πλούσια τοιχογραφία της βρετανικής κοινωνίας, σε βάθος σχεδόν μισού αιώνα, χωρίς να παραλείπονται εκτεταμένες αναφορές στην Αφρική και στην Αμερική, από τις οποίες έρχονται ή στις οποίες καταλήγουν κάποιες από τις πρωταγωνίστριες». Προσδίδει φωνή στις ιστορίες που δεν ακούγονται συχνά, που δεν ανήκουν στο κατεστημένο, που στην πραγματικότητα καθορίζουν οι προνομιούχοι, χωρίς να αυτοπροσδιορίζονται μόνο από αυτό το χαρακτηριστικό τους.
Η Συγγραφέας
Κόρη λευκής Αγγλίδας και Νιγηριανού, η Εβαρίστο γεννήθηκε το 1959 στο Λονδίνο όπου ζει και σήμερα. Διδάσκει δημιουργική γραφή και έχει γράψει εννέα βιβλία τα οποία έχουν κερδίσει ή προταθεί για διάφορα βραβεία. Εκτός από λογοτέχνις και καθηγήτρια Δημιουργικής Γραφής, η Μπερναρντίν Εβαρίστο ήταν η πρώτη που ίδρυσε θίασο μαύρων γυναικών στην Αγγλία.
Το Βιβλίο
Το Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο βραβεύτηκε με το βραβείο Booker 2019 εξ ημισείας με την Μάργκαρετ Άτγουντ (Margaret Atwood), καθιστώντας την Εβαρίστο την πρώτη μαύρη γυναίκα που κερδίζει το βραβείο. Οι Sunday Times και η Guardian χαρακτήρισαν το βιβλίο ως βιβλίο της δεκαετίας, αποθεώνοντας τη συγγραφέα. Κυκλοφόρησε στα ελληνικά το καλοκαίρι του 2020 από τις εκδόσεις Gutenberg στη σειρά Aldina και μετάφραση της Ρένας Χατχούντ που δεν μπόρεσαν να αγνοήσουν πως είναι μια σημαντική φωνή της εποχής μας και την έφεραν στα χέρια των Ελλήνων αναγνωστών.
Φωτογραφία εξωφύλλου: www.nytimes.com
