Όσα πρέπει να ξέρεις για να δημιουργήσεις φωτογραφίες με διπλοέκθεση!

Τι θα γίνει αν «μπλέξουμε» δύο φωτογραφίες μαζί; Θα έχουμε δημιουργήσει μια διπλοέκθεση!

Η διπλοέκθεση πρωτοεμφανίστηκε στα χρόνια του φιλμ και αποτελούσε ατύχημα, διότι ο φωτογράφος κατέστρεφε στην ουσία ένα καρέ, εκθέτοντάς το στο φως δυο φορές. Με τον καιρό μετατράπηκε σε τεχνική, και τα τελευταία χρόνια που το φιλμ βιώνει μια μεγάλη αναγέννηση έχει επιστρέψει ως καλλιτεχνική επιλογή. Αν έχεις δει την φοβερή σειρά True Detective και θυμάσαι το πανέμορφο intro του, έχεις ήδη μια ιδέα περί τίνος πρόκειται. Κανονικά ίσως έπρεπε να ξεκινήσουμε με την τεχνική στο φιλμ, αλλά μιας και δεν έχουμε όλοι άμεση πρόσβαση σε φωτογραφικές και φιλμ, θα σου μιλήσουμε αρχικά για την ψηφιακή δημιουργία μιας διπλοέκθεσης στο κινητό και θα ασχοληθούμε με την διπλοέκθεση στο φιλμ παρακάτω, όπου θα μιλήσουμε για τα πιο τεχνικά κομμάτια της αναλογικής διαδικασίας. Θα ασχοληθούμε και σε γενικότερες γραμμές με το φιλμ ανά καιρούς, οπότε αν έχεις κάπου ξεχασμένη μια παλιά φωτογραφική είναι μια καλή στιγμή για ένα ξεσκόνισμα. Αν πάλι δεν έχεις, η Ελλάδα έχει φοβερά παλαιοπωλεία που θα σε βοηθήσουν να βρεις την αναλογική φωτογραφική που σου ταιριάζει.

Δεν χρειάζεται ούτε photoshop, ούτε καν υπολογιστής! Με μερικά απλά βήματα εξερευνάς την φαντασία σου και βάζεις την δημιουργικότητα σου να δουλέψει οπουδήποτε και αν είσαι! 

Ψηφιακή Διπλοέκθεση

Πάμε λοιπόν να πειράξουμε τις φωτογραφίες μας! Αν πέτυχες ένα προηγούμενο άρθρο με εφαρμογές για επεξεργασία εικόνας και βίντεο στο κινητό, σήμερα θα χρησιμοποιήσουμε αποκλειστικά μία από αυτές. Αν πάλι όχι, ρίξε μια ματιά εδώ. Ανοίξε λοιπόν το Snapseed και επέλεξε την πρώτη σου φωτογραφία, ας πούμε για παράδειγμα μια σιλουέτα. Πήγαινε στην επιλογή double exposure και επέλεξε την δεύτερη φωτογραφία που θέλεις να «κολλήσεις» πάνω της. Οι επιλογές είναι αμέτρητες, υφές, τοπία, δέντρα και λουλούδια, μέχρι και ένα δεύτερο πορτραίτο, βάλε μπόλικη φαντασία και διάθεση για πειραματισμό! Μόλις επιλέξεις και τη δεύτερη φωτογραφία με την οποία θα πειραματιστείς, ας πούμε ένα τοπίο για παράδειγμα, το Snapseed θα εμφανίσει την μία πάνω στην άλλη. Κάτω στην οθόνη σου έχει μερικές ρυθμίσεις, μπορείς να πειραματιστείς όσο θέλεις με αυτές μέχρι να βρεις το look που σου αρέσει. Προσωπικά, συνήθως, χρησιμοποιώ το lighten και ανεβοκατεβάζω λίγο το slider της σταγόνας (opacity) μέχρι να βγάζει λίγο νόημα αυτό που βλέπουμε και προχωράμε στο τελευταίο βήμα.

Αφού έχεις μια πρόχειρη ιδέα για το πως θα μοιάζει η τελική σου εικόνα, μπορείς πλέον να επεξεργαστείς μερικές λεπτομέρειες, όπως να σβήσεις μέρη της δεύτερης εικόνας που δεν σου αρέσουν ή να αλλάξεις το μέγεθος και τον προσανατολισμό της. Ανοίγοντας το layers, βλέπεις τις επεξεργασίες που έχεις κάνει, πηγαίνεις στο Layer του Double Exposure και επιλέγεις το πινέλο για να σβήσεις ή να εμφανίσεις επιλεκτικά σημεία που θέλεις στην εικόνα. Αν πατήσεις το ματάκι, σου δείχνει με κόκκινο τις περιοχές που δεν έχουν σβηστεί. Ανεβάζοντας την τιμή με τα βελάκια εμφανίζεις την δεύτερη φωτογραφία ζωγραφίζοντας με το χέρι σου στην εικόνα και αντίστοιχα κατεβάζοντας την τιμή στα βελάκια σβήνεις. Μόλις είσαι ικανοποιημένος με την εικόνα, πάτα το checkmark, κάνε μικρή επεξεργασία στην όλη εικόνα (συνήθως λίγο contrast και λίγο saturation βοηθάει) και είσαι έτοιμος για export!

Διπλοέκθεση σε φιλμ

Η τεχνική της διπλοέκθεσης στο φιλμ είναι φαινομενικά πιο σύντομη και απλή, έχει όμως μερικές απαιτήσεις και τεχνικές, οι οποίες χρησιμεύουν στην επιτυχία του επιθυμητού αποτελέσματος. Η βασική ιδέα είναι η έκθεση της ίδιας στάσης του φιλμ, δύο φορές. Αρχικά πρέπει να εντοπίσεις τον μηχανισμό της φωτογραφικής για την προώθηση του φιλμ και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Στις εξ’ ολοκλήρου μηχανικές φωτογραφικές, η προώθηση του φιλμ στην επόμενη στάση γίνεται μηχανικά και ανεξάρτητα από το κλείστρο και την φωτογράφιση, οπότε φωτογράφισε μια φορά, όπλισε το κλείστρο ξανά χωρίς να γίνει η προώθηση του φιλμ στο επόμενο καρέ και φωτογράφισε την δεύτερη. Έπειτα, προώθησε το φιλμ στην επόμενη στάση. Στις πιο σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές, η λειτουργία της προώθησης του φίλμ και της έκθεσης του φιλμ είναι αυτοματοποιημένες και συνήθως η μία ακολουθεί την άλλη. Εδώ θα χρησιμεύσει η εύρεση του οδηγού χρήσης της κάθε φωτογραφικής (Camera manual) για τις κινήσεις που χρειάζεται να κάνεις ώστε να βγάλεις μια διπλοέκθεση. Αν δεν υπάρχει σε κάποια αποθήκη ο οδηγός χρήσης, ο θαυμαστός κόσμος του ίντερνετ έχει πληθώρα οδηγών για τα περισσότερα μοντέλα φωτογραφικών μηχανών. 

Ακολουθούν μερικά πράγματα που πρέπει να έχεις στο νου σου όταν θέλεις να βγάλεις μια διπλοέκθεση σε φιλμ. Το φιλμ που έχεις στην φωτογραφική σου αποτελείται απο μια φωτοευαίσθητη χημική ένωση που επικαλύπτει μια επιφάνεια ζελατίνης. Ανοιγοκλείνοντας το κλείστρο της μηχανής για κάποια κλάσματα του δευτερολέπτου αρκούν για την καταγραφή του φωτός στο φιλμ. Οπότε, με απλά λόγια, όταν θέλεις να εκθέσεις δυο φορές την ίδια σεπιφάνεια του φιλμ, καλό είναι να βγάλεις τις δύο φωτογραφίες λιγότερο φωτεινές από ότι συνήθως ώστε να μην έχεις υπερέκθεση με αποτέλεσμα να σου «καεί το φιλμ» και να εμφανιστούν πολύ φωτεινές οι φωτογραφίες. Η διαδικασία της σύνθεσης των φωτογραφιών μπορεί να είναι τυχαία ή με σκοπό. Για αρχή η τυχαία σύνθεση της πρώτης ή της δεύτερης έκθεσης, ή ακόμα και των δύο, είναι πιο διασκεδαστική και προσφέρεται για πειραματισμό και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων χωρίς να προϋπάρχουν ιδέες για το αποτέλεσμα, προσφέροντας έτσι και το στοιχείο της έκπληξης. Στην διπλοέκθεση με σκοπό, βοηθάει να σημειώνεις νοητά, κατά το καδράρισμα, μερικά σημεία οδηγούς στο σκόπευτρο (viewfinder) της φωτογραφικής ώστε να ξέρεις που περίπου να τοποθετήσεις το δεύτερο στοιχείο που θα φωτογραφίσεις και έτσι να έχεις μικρότερο παράγοντα τύχης. Εδώ θα βοηθήσουν οι γωνίες του κάδρου τα σημεία του Focus και οι κάθετες και οριζόντιες γραμμές που βλέπουμε συνήθως μέσα σε αυτό (κοινώς: το grid).

Μερικές ιδέες για διπλοέκθεση είναι «κλωνοποίηση» ενός ατόμου ή η φωτογράφιση υφών «μέσα» σε μία σιλουέτα. Για την «κλωνοποίηση» βγάλε μία φωτογραφία τοποθετώντας το άτομο που φωτογραφίζεις στην μία άκρη του κάδρου και έπειτα βγάλε την δεύτερη έχοντας μετακινήσει το άτομο στην άλλη άκρη του κάδρου. Έτσι εμφανίζεται το ίδιο άτομο δύο φορές στην ίδια φωτογραφία. Για να γίνει πιο έντονο το εφέ, μπορείς να σκηνοθετήσεις την φωτογράφιση ώστε ο ένας «κλώνος» να κοιτά, ή να αλληλοεπιδρά με τον άλλο. Για την δεύτερη ιδέα, θα χρειαστεί να φωτογραφίσεις το θέμα σου, στην πρώτη έκθεση, κόντρα στο φως ώστε να δημιουργηθεί μια σκοτεινή σιλουέτα. Ως αποτέλεσμα, θα έχεις μια σκοτεινή περιοχή στην οποία δεν έχει εκτεθεί το φιλμ σε φως. Σε αυτή την περιοχή λοιπόν, ό,τι φωτογραφίσεις στην δεύτερη έκθεση θα εμφανιστεί στο πλαίσιο της σιλουέτας. Από λουλούδια και δέντρα μέχρι τοπία, κτίρια ακόμα και πρόσωπα μπορούν να δώσουν ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Μια τρίτη ιδέα είναι το καθρέφτισμα ενός θέματος. Αν πάρουμε για παράδειγμα ένα άγαλμα, στην πρώτη έκθεση μπορείς να βγάλεις κανονικά φωτογραφία το άγαλμα και έπειτα να περιστρέψεις την φωτογραφική σου 180 μοίρες και να εκθέσεις για δεύτερη φορά χρησιμοποιώντας το ίδιο καδράρισμα. Τα φωτεινά στοιχεία της φωτογραφίας θα καλύψουν το ένα το άλλο με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η αίσθηση μιας αντανάκλασης. Για πιο καθαρό αποτέλεσμα, μπορείς να συνθέσεις στην μισή επιφάνεια του κάδρου καλύπτοντας με το χέρι το ένα μισό του φακού και στην δεύτερη έκθεση, ενώ έχεις αντιστρέψει την φωτογραφική, καλύπτεις το αντίθετο μισό του φακού.

Η τεχνική της διπλοέκθεσης είναι μια δημιουργική διαδικασία που μπορεί να επανεκκινήσει το ενδιαφέρον σου για την φωτογραφία και να βάλει την φαντασία σου να δουλέψει, με αποτελέσματα λιγότερο συμβατικά από τα συνηθισμένα και με πιο αφηρημένη αισθητική. Μια δοκιμή θυσιάζοντας έστω και ένα καρέ του φιλμ μπορεί να φανεί χρήσιμη και επιπλέον θα έχεις προσθέσει ακόμα μια καινούργια τεχνική στη φωτογραφική σου φαρέτρα.

Κάνε tag τις διπλοεκθέσεις που ανεβάζεις στο instagram χρησιμοποιώντας το #beaterGR ώστε να τις βλέπουμε μαζί! Καλή επιτυχία!