Ζωή Ζενιώδη, πώς είναι να είσαι η νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης;
Η Ζωή Ζενιώδη είναι η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Μια σπουδαία μουσικός, μαέστρος και πιανίστα, η οποία έχει συμπράξει στο παρελθόν με μεγάλες ορχήστρες σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες, επιλέχθηκε ανάμεσα από 15 υποψηφίους μετά από δημόσια πρόσκληση. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε με αφορμή τη θέση που μόλις ανέλαβε, μας μιλάει για την τέχνη, την αγάπη της για την κλασική μουσική, τις συνεργασίες της σε Ελλάδα και εξωτερικό ως μαέστρος, αλλά και για τους στόχους που πρέπει να θέτει κανείς για να κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα.
Μια νέα γυναίκα με μεγάλη μουσική παιδεία, με ένα εξαιρετικά πλούσιο βιογραφικό, με σοβαρές συνεργασίες σε Ελλάδα και εξωτερικό, και που τώρα αναδείχθηκε ανάμεσα σε πολλούς υποψήφιους στη θέση της νέας Καλλιτεχνικής Διευθύντριας στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Πώς σας φαίνεται αυτή η νέα πρόκληση;
Είμαι πολύ χαρούμενη που αναλαμβάνω αυτή τη θέση και που βρίσκομαι εδώ σήμερα. Σαφώς και μια τέτοια θέση είναι πρόκληση πάντα, πόσο μάλλον σε έναν χώρο με τον οποίο έχω ήδη συνδεθεί και βρίσκεται στη χώρα μου, στην οποία θέλω να προσφέρω πολλά. Είναι ουσιαστικό να γνωρίζουμε πάντα τις ευθύνες μας και τους περιορισμούς ενός τόπου, αλλά πολύ περισσότερο τις δυνατότητες και το όραμα που μπορεί να προσφέρει. Έχω δουλέψει σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, με διαφορετικές μορφές κάθε φορά. Έχω δουλέψει ως πιανίστα, ως μαέστρος κι έχω συνεργαστεί μέχρι και σε διοικητικά πλαίσια με πολλούς οργανισμούς διαφορετικού τύπου. Αισθάνομαι ότι το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης είναι ένας πολύ όμορφος χώρος με πολλές δυνατότητες αξιοποίησης, ξεκινώντας από το μέρος στο οποίο βρίσκεται αλλά και από τα ίδια τα κτήρια τα οποία μπορούν να «ζωντανέψουν» μέσα από πολύ ωραίες συνεργασίες. Είναι επίσης βασικό για μένα σε αυτήν την πρόκληση να έχω μαζί μου το κοινό της Θεσσαλονίκης, τον νέο κόσμο. Σε αυτούς στοχεύουμε, γιατί μουσική και τέχνη κάνεις ξεκινώντας από τους νέους.
Ποιες είναι οι ευθύνες σας ως νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια;
Υπάρχουν πολλές ευθύνες, ένα απλό παράδειγμα είναι η δημιουργία του καλλιτεχνικού προγραμματισμού της επόμενης σεζόν. Σύμφωνα με αυτά που πιστεύω, η ευθύνη του Καλλιτεχνικού Διευθυντή –εκεί που κρύβεται και το δυναμικό του άλλωστε– είναι να μπορέσει να παρατηρήσει τι έχει γίνει κατά τη διάρκεια των προηγουμένων ετών, να κατανοήσει τον περιβάλλοντα χώρο, τους συναδέλφους του και το σύστημα μέσα στο οποίο έχει λειτουργήσει ο οργανισμός και να καταλάβει ποιες είναι οι ανάγκες, ποιες είναι οι αξιοποιήσιμες δυνατότητες, ποια τα όρια του οργανισμού που αναλαμβάνει και –φυσικά– με ποιους τρόπους μπορεί να τον πάει ένα βήμα παραπέρα. Αυτό δεν γίνεται απλά με ένα όραμα. Πρέπει να υπάρχει μέθοδος και τρόποι υλοποίησης και είναι πολύ ουσιώδες να συνδεθεί ο ίδιος προσωπικά με τον χώρο και τον τόπο. Αυτό θεωρώ εγώ ευθύνη, την ένωση του κόσμου μέσω της τέχνης.
Στη συνέντευξη Τύπου που δώσατε για την παρουσίασή σας διατυπώσατε μια πολύ όμορφη φράση: «Το Μέγαρο είναι φάρος πολιτισμού». Εσείς με τη σειρά σας θα εντάξετε καινούργια πολιτιστικά προγράμματα ώστε να προσελκύσετε ακόμη περισσότερο κόσμο στο Μέγαρο και κυρίως τους νέους;
Αυτός είναι ο στόχος μου. Το Μέγαρο Μουσικής είναι άλλωστε και στο σωστό σημείο για να γίνει φάρος πολιτισμού. Είναι πάρα πολύ σημαντική η διαμόρφωση των συναυλιών και του συναυλιακού προγραμματισμού, όχι με άξονα την ποσότητα των συναυλιών αλλά την ποιότητα και τη σωστή παρουσίαση της κλασικής μουσικής στην πόλη. Ο κόσμος πιστεύει ότι η κλασική μουσική δεν τον αφορά. Αυτή είναι μία, κατά τη γνώμη μου, λανθασμένη εντύπωση. Η κλασική μουσική μας αφορά όλους και για να αλλάξουμε αυτή την κατεστημένη άποψη πρέπει να ξεκινήσουμε από τους νέους. Θα εντάξουμε εκπαιδευτικά προγράμματα που θα απευθύνονται στα παιδιά όλων των ηλικιών.
Είναι επίσης πολύ ζωτικό να πλησιάσουμε ομάδες που έχουν δυσκολία πρόσβασης στην κλασική μουσική, όπως για παράδειγμα ανθρώπους σε ορφανοτροφεία, γηροκομεία, φυλακές, ψυχιατρεία, άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η μουσική έχει μεγάλη αξία για αυτούς τους ανθρώπους. Έχω συγκεκριμένες θεματικές τις οποίες θα ακολουθήσω για τον προγραμματισμό του 2020 και έχω στόχο να φέρω καλλιτέχνες και μουσικές που θα αφορούν τους νέους ανθρώπους. Σκοπός μου είναι να συνδεθούμε με γέφυρες με άλλες χώρες μέσα από την κλασική και παραδοσιακή μουσική παιδεία του καθενός. Η όμορφη και διαδραστική παρουσίαση της μουσικής στο κοινό θα φέρει πολλούς επισκέπτες και θα δείξει στον κόσμο της Θεσσαλονίκης νέους τρόπους σύνδεσης. Όπως είπα και στη συνέντευξη Τύπου, όταν ο κόσμος αισθανθεί ότι εμπλέκεται σε κάτι, μπορεί εύκολα να συμμετέχει σε αυτό. Άρα, για να φέρουμε κόσμο στις συναυλίες, πρέπει να βγούμε στο δρόμο και να πλησιάσουμε νέους ανθρώπους και να τους πούμε ότι η γλώσσα που μιλάμε εδώ είναι και δική τους.
Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης μπορεί να γίνει πόλος έλξης για τον τουρισμό;
Οι άνθρωποι που έρχονται από την Ευρώπη, όπως και από όλον τον υπόλοιπο κόσμο, έχουν συνήθως πολλά ακούσματα κλασικής μουσικής. Είμαι σίγουρη ότι για πολλούς από αυτούς θα ήταν όμορφο μέρος του ταξιδιού τους να επισκεφτούν το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Εγώ, όταν επισκέπτομαι το εξωτερικό, ψάχνω πάντα να δω τι υπάρχει σε ένα Μέγαρο Μουσικής ή σε μια Όπερα. Θα πρέπει, λοιπόν, το πρόγραμμά μας να το διαμορφώσουμε έτσι ώστε να προσελκύσει τους τουρίστες της πόλης. Αν το πρόγραμμά μας εμφανιστεί σε όλα τα ταξιδιωτικά γραφεία και γίνουν και ανάλογες συμφωνίες με αυτά, θα είναι πολύ πιο εύκολο να το επισκεφτούν όσοι έρχονται στην πόλη μας. Είναι ένας πάρα πολύ ωραίος χώρος, είναι στο κατάλληλο σημείο για να έρθει κάποιος και να ακούσει μουσική, κάνοντας τη βόλτα του. Δεν υπάρχουν τέτοιοι χώροι παγκοσμίως που να είναι σε τέτοιο προνομιακό σημείο, και αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί.
Διαβάζοντας το πλούσιο βιογραφικό σας προκύπτει άμεσα η ερώτηση. Πώς τα προλαβαίνετε όλα; Πώς μοιράζετε τη ζωή σας ανάμεσα σε Ελλάδα και εξωτερικό;
Νιώθω τυχερή που καθημερινά εξελίσσομαι και μαθαίνω πώς να διαχειρίζομαι τον χρόνο μου όλο και καλύτερα. Είμαι παραγωγική, δουλεύω πολύ γρήγορα, δεν χάνω χρόνο. Έτσι δουλεύει το σύστημά μου, ο εγκέφαλός μου, λειτουργώ έτσι από πολύ μικρή ηλικία. Ακολουθώ κι έναν τρόπο ζωής ο οποίος με βοηθάει, αθλούμαι και τρέφομαι σωστά. Έχω πάντα χρόνο με τον εαυτό μου για να διαλογίζομαι και να συγκεντρώνομαι, ώστε να αποδίδω πιο σωστά στην καθημερινότητά μου. Έχω μάθει να μοιράζω τη ζωή μου ισορροπημένα ανάμεσα σε Ελλάδα και εξωτερικό. Αγαπώ αυτό που κάνω, το απολαμβάνω στο έπακρο. Σε μικρότερη ηλικία χρειάστηκε να θυσιάσω κάποιες ώρες παιχνιδιού για να μελετήσω πολύ, αλλά αυτό πρέπει να κάνει κάποιος που έχει επιλέξει μια μουσική καριέρα στο πλαίσιο του πρωταθλητισμού.
Αυτή η συνέντευξη πιστεύω δεν θα ήταν ολοκληρωμένη αν δεν σας ρωτούσα για τη μουσική. Πώς μπήκε στη ζωή σας;
Λόγω της οικογένειάς μου, παρότι δεν είναι μουσικοί. Η γιαγιά μου, όμως, πρόσφυγας από τη Σμύρνη, ήταν από μια πολύ καλή οικογένεια όπου υπήρχε το τρίπτυχο μπαλέτο-μουσική-γαλλικά. Κάτι που η ίδια επέλεξε να μεταδώσει στην εγγονή της. Στο σπίτι υπήρχε ένα πιάνο, ένα παλιό γαλλικό πιάνο, το οποίο το έχω ακόμα. Έτσι, πολύ απλά μπήκε στη ζωή μου το πιάνο και έγινε κομμάτι παιδείας του σπιτιού όπου μεγάλωσα. Οπότε, ασυναίσθητα το επέλεγα καθημερινά. Απέδιδα καλά, το αγάπησα στην πορεία και επέλεξα να γίνω επίσημα μουσικός στα είκοσι, ενώ ήδη είχα δίπλωμα πιάνου. Όταν έφυγα στο εξωτερικό –και έφυγα ουσιαστικά από τους αυστηρούς κανόνες– κατάλαβα ότι ήταν αυτό που πραγματικά ήθελα να κάνω στη ζωή μου.
Ποια είναι η διαδικασία για να γίνει κανείς μαέστρος;
Ο μαέστρος πρέπει πρώτιστα να είναι ένας πολύ καλός μουσικός. Είναι ο άνθρωπος που διδάσκει την ορχήστρα, πρέπει να έχει φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα μουσικής μόρφωσης και, πάλι κατά την άποψή μου, να ξέρει να εκτελεί σε υψηλό επίπεδο ένα τουλάχιστον μουσικό όργανο, να έχει βρει τον προσωπικό του ήχο και να έχει βρει επίσης τι θέλει να εκφράσει μέσα από αυτό, έτσι ώστε αργότερα να μπορεί να μιλήσει τη γλώσσα της ορχήστρας. Η ορχήστρα είναι ένα όργανο που δεν μαθαίνεται στη θεωρία. Αν δεν βρεθείς μπροστά σε μια ορχήστρα, δεν μπορείς να λέγεσαι μαέστρος, όπως δεν μπορείς να θεωρηθείς πιανίστας αν δεν βγαίνεις να κάνεις συναυλίες ή αν δεν διδάσκεις πιάνο. Ο μαέστρος πρέπει να είναι διατεθειμένος να μελετήσει πολύ και σκληρά για να εμβαθύνει στην παρτιτούρα και να κατανοήσει τον συνθέτη. Τέλος, ο μαέστρος είναι ο άνθρωπος που εμπνέει και εμψυχώνει τους μουσικούς, που ξέρει να συνεργάζεται και να κατανοεί την ορχήστρα, και που, μέσω της ενέργειας και της προσωπικότητάς του, κάνει τους μουσικούς να επιθυμούν να δημιουργήσουν μαζί του μουσική. Και αυτό το τελευταίο είναι χάρισμα!
Έχετε μεγάλη εμπειρία όσον αφορά τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες σας στο εξωτερικό. Εντοπίζετε διαφορές ως προς το καλλιτεχνικό σύστημα του εξωτερικού από αυτό της Ελλάδας;
Ναι, η κάθε χώρα έχει διαφορετικό σύστημα. Το εντόπισα κυρίως στην Αμερική όπου έχω δουλέψει αρκετά. Πρέπει κάθε φορά που βρισκόμαστε σε έναν νέο χώρο να κατανοούμε πώς δουλεύει το σύστημα. Στο εξωτερικό δίνονται περισσότερα χρήματα στον τομέα της τέχνης, και έτσι υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία από ότι έχει η Ελλάδα. Τους λείπουν άλλα πράγματα όμως. Η θάλασσα αυτή, για παράδειγμα, που εμάς μας «γιατρεύει» και μας αναζωογονεί, λείπει σε πολλά πολλά μέρη του κόσμου.
Τί συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να κάνει το τολμηρό εγχείρημα να ασχοληθεί επαγγελματικά με την τέχνη της μουσικής;
Θεωρώ πάρα πολύ ουσιώδες να μπορείς να κάνεις αυτό που αγαπάς οχτώ με δέκα ώρες την ημέρα, σε σχέση με το να κάνεις κάτι που δεν αγαπάς. Η μουσική έχει ένα τεράστιο φάσμα και μπορεί κανείς να δουλέψει σε πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις και διαδρομές. Ο δρόμος, όμως, δεν είναι εύκολος και άνθρωποι που αποζητούν τον εύκολο δρόμο δεν θα έπρεπε να μπουν στη διαδικασία. Η μουσική απαιτεί τεράστιες θυσίες και πρέπει να είναι κανείς έτοιμος να αντιμετωπίσει τις ευθύνες του και να γνωρίζει ότι υπάρχει τεράστιος ανταγωνισμός.
Πώς αισθάνεστε όταν βρίσκεστε στο πόντιουμ και πώς όταν παίζετε πιάνο;
Γενικά, το να κάνω μουσική, είτε σε ώρα μελέτης, είτε σε πρόβα, είτε σε παράσταση, είναι περίπου το ίδιο, γιατί σε όλα απαιτείται απόλυτη συγκέντρωση. Αυτό το οποίο ανέφερα πριν ως διαλογισμό αφορά και στη μουσική, η οποία θεωρώ ότι είναι μια βαθιά διαδικασία διαλογισμού που ξεκινάει σε πάρα πολύ μικρή ηλικία και προσφέρει ατελείωτες ώρες συγκέντρωσης. Αυτή η αίσθηση, από μόνη της, είναι πολύ ιδιαίτερη, άκρως προσωπική και σημαντική. Αυτό μου το προσφέρει και η επαφή με την ορχήστρα αλλά και η επαφή με το πιάνο. Αυτό που με ενδιαφέρει εκείνη τη στιγμή είναι να συνδέομαι με το κοινό, με τον συνθέτη, τους υπόλοιπους μουσικούς και με ό,τι συμβαίνει γύρω μου. Η μικρή διαφορά στη σύνδεση με το πιάνο είναι ότι δημιουργώ εγώ τον ήχο, οπότε, κατά μια έννοια, μπορώ να τον ελέγξω καλύτερα, ως δικό μου προσωπικό ήχο. Έτσι, είναι κάτι πιο ευαίσθητο για εμένα. Σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, έχεις μεγάλη ευθύνη απέναντι στην τέχνη και κάθε φορά κάνεις κατάθεση ψυχής.
Κλείνοντας, πώς φαντάζεστε το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης σε είκοσι χρόνια από τώρα;
Το φαντάζομαι ως έναν υπέροχο ζωντανό χώρο, με ανθρώπους να τον επισκέπτονται συνεχώς, να απολαμβάνουν μουσικές και τέχνες, να συνδέονται μαζί του και να νιώθουν ότι αυτός ο χώρος τους ανήκει, είναι δικός τους, είναι προέκταση του «είναι» τους.
