Bιβλιοπροτάσεις #9: 2+2+1(για αρχάριους, advanced και έμπειρους αναγνώστες)

Κλασικών έργων η συνέχεια! Στην παρούσα σειρά βιβλιοπροτάσεων θα εισαχθούμε δειλά δειλά στον 20^ο αιώνα, επιλέγοντας έργα δημιουργών που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην διεθνή βιβλιογραφία. Κοινό τους χαρακτηριστικό: η αστική καταγωγή τόσο των συγγραφέων όσο και της θεματικής των έργων τους.

______________________

21 ιστορίες και το ‘Κοράκι’ (Edgar Allan Poe)

«Προφήτη!» είπα «της συμφοράς το πράγμα! – προφήτη εντούτοις, είτε πουλί είτε διάβολος!

Στο όνομα του ουρανού που πάνω μας κυρτώνει, στο όνομα του Θεού που και οι δυο μας λατρεύουμε—

Λέγε σε ετούτη την ψυχή την φορτωμένη θρήνο, λέγε αν μέσα στην μακρινή Εδέμ,

Πρόκειται να σφίξει στην αγκαλιά της μια αγιασμένη κόρη που την αποκαλούν οι άγγελοι Λενόρ-

Αν σφίξει μια εξαίρετη και απαστράπτουσα κόρη που την αποκαλούν οι άγγελοι Λενόρ—

Αν σφίξει μια εξαίρετη και απαστράπτουσα κόρη που Λενόρ την αποκαλούν οι άγγελοι».

«Ποτέ πια», είπε το Κοράκι.

Μου φαίνεται πραγματικά αδιανόητο για έναν άνθρωπο της εποχής να μην έχει ακούσει καν αναφορά στο ποίημα ‘Κοράκι’, απόσπασμα του οποίου παρατίθεται παραπάνω, ή έστω να μην έχει για μια στιγμή μπει στον πειρασμό να προσεγγίσει το έργο αυτής της μυστηριώδους λογοτεχνικής και ποιητικής ύπαρξης που ονομάζεται Poe. Γνωστός για τα γοτθικά διηγήματα τρόμου, τις νουάρ ιστορίες μυστηρίου και την ποιητική του γραφή, έμελλε να επηρεάσει καθοριστικά την παγκόσμια λογοτεχνία, θεωρούμενος σήμερα από πολλούς ως πατέρας της αστυνομικής λογοτεχνίας και της λογοτεχνίας τρόμου. Το στυλ γραφής του χαρακτηρίζεται από μια έντονα σκοτεινή, μελαγχολική και ατμοσφαιρική προσέγγιση, που βυθίζει τον αναγνώστη σε κόσμους γεμάτους τρόμο, απομόνωση και ψυχολογική ένταση. Χρησιμοποιεί πλούσια, μουσική γλώσσα, επιμένοντας στην εσωτερική αγωνία και την υπαρξιακή φθορά, ενώ οι αφηγήσεις του συχνά εστιάζουν στη σταδιακή διάλυση του νου και στην πάλη ανάμεσα στη λογική και την παραφροσύνη. Το μακάβριο, το υπερφυσικό και η αβεβαιότητα είναι δομικά στοιχεία των ιστοριών του, δημιουργώντας μια διαρκή αίσθηση ανησυχίας για το αναπόφευκτο (θάνατος; Ή μήπως και ζωή βυθισμένη στην αγωνία;). Η πλοκή του συχνά χτίζεται με αριστοτεχνικό ρυθμό, χρησιμοποιώντας λεπτομερείς περιγραφές και δραματική ένταση που κορυφώνεται θαρρείς με μηδενική προσπάθεια σε αποτελέσματα αναμενόμενα ή και μη, αλλά σίγουρα συγκλονιστικά όσον αφορά την αναγνωστική εμπειρία. Ο τίτλος που παραθέτω συμπεριλαμβάνει αρκετές ιστορίες, καθώς και το ‘Κοράκι’, επιτρέποντας στον αναγνώστη να βυθιστεί στον κόσμο του Poe και να ταξιδέψει με τη γραφή του – την όχι πάντα εύκολη, κυρίως λόγω της ατμοσφαιρικότητας της. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ένας από τους ελάχιστους Αμερικάνους συγγραφείς που πραγματικά αξίζει να έχει διαβάσει κανείς στη ζωή του.

______________________

Οι Μπούντενμπροκ (Thomas Mann)

Πάντα είχα μια δυσκολία σχετικά με το έργο του Thomas Mann. Μου άρεσε; Δεν μου άρεσε; Σε κάθε περίπτωση, μετά την πρώτη μου επαφή μ’ αυτό, κατάλαβα ποια στοιχεία με προβλημάτιζαν (σχολαστικότητα, φόρμα, έκταση), αλλά και ποια με σαγήνευαν στη γραφή του Γερμανού συγγραφέα (ρομαντισμός, διεισδυτικότητα, ειρωνεία, καυστικότητα). Οι Μπούντενμπροκ είναι ένα οικογενειακό έπος που αφηγείται την παρακμή μιας πλούσιας και ισχυρής αστικής οικογένειας εμπόρων στη Λυβέκκη, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι την πτώση της στο τέλος του. Με λεπτομερή ψυχολογική ανάλυση και πλούσια κοινωνική παρατήρηση, το μυθιστόρημα εξερευνά τη σύγκρουση μεταξύ της παράδοσης και της αλλαγής, της υλικής ευημερίας και της καλλιτεχνικής ευαισθησίας, καθώς οι νεότερες γενιές της οικογένειας δείχνουν όλο και λιγότερη ικανότητα να διατηρήσουν την κληρονομιά τους. Ο Mann, με ρεαλιστικό και ειρωνικό ύφος, συνθέτει ένα πορτρέτο της αστικής τάξης της Γερμανίας, καταγράφοντας την αργή αλλά αναπόφευκτη φθορά της, τόσο σε οικονομικό όσο και σε ηθικό επίπεδο. Το έργο, επηρεασμένο από την παράδοση του Balzac και του Tolstoy, σηματοδότησε την αρχή της λαμπρής λογοτεχνικής σταδιοδρομίας του και του χάρισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1929.

______________________

Μια εποχή στην κόλαση (Arthur Rimbaud)

Η ανθρώπινη εργασία! Είναι η έκρηξη που σκίζει πότε-πότε στα δυο σαν κεραυνός την άβυσσο μου και φωτίζει.

«Τίποτα δεν είναι μάταιο· στην υγειά της επιστήμης, να προχωράμε, να προχωράμε!» κραυγάζει ο Εκκλησιαστής των καιρών μας, δηλαδή ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ. Και τα κουφάρια των σκατόψυχων και των οκνών να πέφτουνε σαν τις ταφόπλακες επάνω στις καρδιές των άλλων… Α, γρήγορα, πιο γρήγορα· προς τα κει, πιο πέρα απ’ τη νύχτα, μας περιμένουν μελλοντικές απολαβές, αιώνιες… θα τους ξεφύγουμε;…

Πρόκειται μάλλον για ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της μοντέρνας ποίησης, μια εξομολογητική και σχεδόν παραληρηματική αφήγηση της ψυχικής και πνευματικής κρίσης του ποιητή. Μέσα από πεζόμορφα ποιήματα, ο Rimbaud καταγράφει έναν προσωπικό καθαρτήριο εφιάλτη, έναν ποιητικό απολογισμό της ταραγμένης του ζωής, της απογοήτευσής του από την τέχνη και της καταστροφικής του σχέσης με τον Paul Verlaine. Το έργο συνδυάζει το όραμα ενός χαμένου παραδείσου, τον κυνισμό απέναντι στην κοινωνία και τον ίδιο του τον εαυτό, καθώς και μια διαρκή αναζήτηση λύτρωσης μέσα από την αποδόμηση κάθε ηθικής και αισθητικής αξίας. Το ύφος του Ρεμπώ είναι ωμό, επαναστατικό και έντονα συμβολιστικό, γεμάτο αντιθέσεις, σουρεαλιστικές εικόνες και έναν ανελέητο πειραματισμό με τη γλώσσα. Με αποσπασματική και ασυνάρτητη ροή, το έργο του μοιάζει με έναν εσωτερικό μονόλογο που κινείται ανάμεσα στην υπερβολή και την ειρωνεία, στο όνειρο και στον εφιάλτη. Η γραφή του διαλύει τις παραδοσιακές μορφές ποίησης, εισάγοντας έναν αποκαλυπτικό και αυτοκαταστροφικό τόνο, που προοικονομεί τον υπερρεαλισμό και την ανατροπή των λογοτεχνικών κανόνων του 20ού αιώνα. Ένας από τους αγαπημένους μου ποιητές, κυρίως λόγω της ρηξικέλευθης γραφής του, της ασυνάρτητης έντασης που την χαρακτηρίζει και της επιδραστικότητας του έργου του, γέννημα της δυστυχώς σύντομης διαδρομής του (πέθανε μόλις στα 37 του χρόνια).

______________________

Οδυσσέας (James Joyce)

Στις θέσεις 4 και 5 έχουμε δύο έργα – έπη που είναι άθλος και μόνο να τα ανοίξει κανείς, καθιστώντας την ανάγνωση τους ένα ξεχωριστό project. Ο Οδυσσέας του James Joyce είναι ένα από τα πιο σημαντικά και πειραματικά μυθιστορήματα του 20^ου αιώνα, μια μοντέρνα αναδιαμόρφωση της Οδύσσειας του Ομήρου μέσα από την καθημερινή ζωή του Δουβλίνου των αρχών του 20^ου αιώνα. Το έργο ακολουθεί τρεις βασικούς χαρακτήρες: τον Λεοπόλδο Μπλουμ, έναν Εβραίο διαφημιστή που περιπλανιέται στην πόλη, τον Στίβεν Ντένταλους, έναν νεαρό διανοούμενο, και τη Μόλι Μπλουμ, τη σύζυγο του Μπλουμ, που στο τέλος του βιβλίου δίνει έναν από τους πιο διάσημους εσωτερικούς μονολόγους της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πλήθος λογοτεχνικών τεχνικών, όπως τον εσωτερικό μονόλογο, τη συνειρμικότητα και τη γλωσσική πολυπλοκότητα, δημιουργώντας ένα πολυδιάστατο λογοτεχνικό έργο που ανατρέπει τις συμβατικές αφηγηματικές φόρμες. Σε γενικές γραμμές το έργο ακολουθεί τη δομή της ομηρικής Οδύσσειας, με κάθε κεφάλαιο να αντιστοιχεί σε ένα επεισόδιο του αρχαίου έπους, αλλά σε εντελώς διαφορετικό πλαίσιο. Ο Λεοπόλδος Μπλουμ είναι μια σύγχρονη εκδοχή του Οδυσσέα, που περιφέρεται στο Δουβλίνο αντί για τη Μεσόγειο, ενώ ο διακαής πόθος του δεν είναι η επιστροφή στην πατρίδα, αλλά μια αναζήτηση μιας ταυτότητας, ανθρωπιάς και την επικοινωνίας. Ο Στίβεν Ντένταλους λειτουργεί ως ένας νεαρός Τηλέμαχος, αναζητώντας έναν πνευματικό πατέρα, και η Μόλι Μπλουμ αντικατοπτρίζει την Πηνελόπη, αλλά σε πλήρη αντιστροφή, αφού ο εσωτερικός της μονόλογος αποκαλύπτει την ερωτική της ανεξαρτησία και τις σκέψεις της για τη ζωή.

Μέσα από αυτό το έργο ο Joyce επιτυγχάνει να αποδομήσει τον ηρωισμό και παρουσιάζει τον σύγχρονο άνθρωπο μέσα στην καθημερινότητά του, σε έναν κόσμο χωρίς απόλυτες αξίες και θεϊκές παρεμβάσεις. Είναι μια βαθιά ανθρώπινη αναζήτηση, όχι για την Ιθάκη, αλλά για το νόημα της ύπαρξης μέσα σε μια χαοτική, μοντέρνα κοινωνία. 824 πυκνότατες σελίδες. Σας έπεισα; Ένα από τα σπουδαιότερα έργα της παγκόσμιας βιβλιογραφίας.

______________________

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο (Marcel Proust)

Ο πραγματικός άθλος κι επίσης ένα από τα πιο καθοριστικά μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας (7 τόμοι από 500 περίπου πυκνοτατότατες σελίδες έκαστος). Το επτάτομο μυθιστόρημα εξερευνά τις έννοιες της μνήμης, του χρόνου και την ανθρώπινη εμπειρία στο σύνολο της. Μέσα από έναν ρευστό, εσωτερικό και βαθιά αναλυτικό αφηγηματικό ρυθμό (ο οποίος είναι και ο κύριος λόγος τόσο της ομορφιάς του έργου όσο και της δυσκολίας του ως αναγνωστικό εγχείρημα), ο Proust αφηγείται την πορεία του ανώνυμου αφηγητή από την παιδική του ηλικία έως την ενηλικίωση, καθώς ανασυνθέτει το παρελθόν του μέσω της ακούσιας μνήμης, δηλαδή της ξαφνικής ανάδυσης αναμνήσεων που πυροδοτούνται από αισθητηριακές εμπειρίες, όπως η περίφημη γεύση της μαντλέν στο τσάι. Το έργο είναι γεμάτο από κοινωνική σάτιρα, στοχασμούς για την τέχνη και τον έρωτα, και μια εις βάθος ανάλυση της γαλλικής αριστοκρατίας και αστικής τάξης της Belle Époque (της περίφημης εποχής που για λίγους ανθρώπους στον κόσμο όλα τα προβλήματα της ιστορίας είχαν λυθεί, προκαλώντας μια μικρόνοη αισιοδοξία κι ευφορία στα αστικά στρώματα εύπορων κρατών και κοινωνιών λίγο πριν το δράμα του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου – σας θυμίζει κάτι;). Με μακροσκελείς, μουσικές προτάσεις και λεπτομερείς περιγραφές, ο Proust μετατρέπει την υποκειμενική εμπειρία του χρόνου σε ένα λογοτεχνικό μνημείο, όπου η πραγματικότητα και η μνήμη μπλέκονται αξεδιάλυτα, αναδεικνύοντας την τέχνη ως το μόνο μέσο διαφυγής από τη φθορά του χρόνου. Ναι, τολμάω να το προτείνω λόγω της σημαντικότητας του! Προσωπικά έχω διαβάσει μόλις τους 2 τόμους δυστυχώς. Η εποχή μας δεν συγχωρεί την ολιγωρία (see παράθεση ποιήματος από το «Μια εποχή στην κόλαση» παραπάνω).

Θα επιμείνουμε σ’ αυτήν την περίοδο που χαρακτηρίζεται για την αξιοσημείωτη λογοτεχνική άνθηση που έφερε, σύστοιχη με τις ραγδαίες και συγκλονιστικές εξελίξεις που πάντα λειτουργούν ως αλάνθαστα ερεθίσματα στα δημιουργικά πνεύματα. Έπεται επίσης ειδικό αφιέρωμα στους Έλληνες και στις Ελληνίδες δημιουργούς της εποχής. Καλές αναγνώσεις μέχρι την επόμενη ανάρτηση!

______________________