Bιβλιοπροτάσεις #8: 2+2+1(για αρχάριους, advanced και έμπειρους αναγνώστες)
Σειρά και της δικής μας στήλης να ευχηθεί από καρδιάς ένα ευτυχισμένο 2025 με λιγότερα απ’ όλα αυτά που μας βασανίζουν και μας καταπιέζουν και περισσότερα απ’ όσα μας χαρίζουν ζωή! Κάτι η χαρμολύπη των γιορτών, κάτι η ζεστασιά της οικογενειακής εστίας και των χαμόγελων φίλων και γνωστών, κάτι η σχεδόν αναγκαστική ενδο-ανασκόπηση στην οποία μας ωθεί κάθε τέλος του έτους (έτσι, εθιμοτυπικά πιεστικά), αισθάνθηκα μια μικρή ανάγκη για επιστροφή στις ρίζες, που σημαίνει κλασική λογοτεχνία – κλασική ποίηση, έργα που πιθανόν όλοι γνωρίζουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα έχουμε διαβάσει ή έχουμε κατανοήσει το μέγεθος της αξίας τους.
______________________
Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία (Charles Dickens)

Μια ιστορία κατ’ εξοχήν χριστουγεννιάτικη (το λέει και το όνομα άλλωστε) για την οποία δεν χρειάζεται να πούμε και πολλά. Όλοι και όλες την έχουμε ακούσει, παρακολουθήσει σε διάφορες μεταφορές, φανταστεί, προβάλλει ακόμα και στον εαυτό μας. Ο «παππούς» Dickens παρουσιάζει το 1843 το εν λόγω βιβλίο με στόχο να το καταστήσει έναν φορέα της χριστιανικής αλήθειας. Αφηγείται την ιστορία του Εμπενίζερ Σκρουτζ, ενός τσιγκούνη και άκαρδου επιχειρηματία που ζει απομονωμένος και περιφρονεί τα Χριστούγεννα. Το βράδυ της Παραμονής Χριστουγέννων, τον επισκέπτονται τρία πνεύματα: το Πνεύμα των Χριστουγέννων του Παρελθόντος, του Παρόντος και του Μέλλοντος. Καθένα του δείχνει σκηνές από τη ζωή του, τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και το πώς μπορεί να αλλάξει το μέλλον του αν μετανοήσει. Το βιβλίο προωθεί τη σημασία της καλοσύνης, της γενναιοδωρίας και της συγχώρεσης, ενώ καταδικάζει την απληστία και την αδιαφορία για τους άλλους. Με τη δραματική μεταμόρφωση του Σκρουτζ, ο Dickens υπενθυμίζει την αξία της δεύτερης ευκαιρίας και του πνεύματος των Χριστουγέννων.
Κατά την ανάγνωση του βιβλίου δεν θα πρέπει να αμελείται ο συνυπολογισμός των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών της περιόδου κατά την οποία γράφεται (κραυγαλέες κοινωνικές αντιθέσεις, εξαθλιωμένες μάζες ανθρώπων, άκρατη και ασύδοτη δράση του κεφαλαίου), όπως και τον τόπο, δηλαδή τη Βρετανία, πρωτοπόρο δύναμη της Βιομηχανικής επανάστασης. Ο Dickens αποτυπώνει στο χαρτί αυτό που βλέπει, μια κοινωνία σκληρή και απάνθρωπη, στην οποία μόνη διέξοδο βλέπει την καθ’ όλα αστική και καθωσπρέπει επαναφορά στις χριστιανικές αρχές, σε αντίθεση με μια άλλη προσωπικότητα της εποχής που, με τις ίδιες προσλαμβάνουσες, έναν χρόνο αργότερα θα ολοκληρώσει το θεμελιώδες έργο του που έμελλε να γίνει το ευαγγέλιο των καταπιεσμένων εργατικών μαζών καλώντας τες να συνειδητοποιήσουν την πάλη στην οποία αναγκαστικά εμπλέκονται.
______________________
Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ (Oscar Wilde)

Πρόκειται για το μοναδικό μυθιστόρημα του εξόχως ευφυούς και καυστικού Oscar Wilde, δημοσιευμένο το 1890. Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Ντόριαν Γκρέυ, έναν νεαρό άνδρα εξαιρετικής ομορφιάς, που γίνεται το μοντέλο ενός πορτρέτου. Όταν ο Ντόριαν εκφράζει την επιθυμία να μείνει για πάντα νέος και όμορφος, ενώ το πορτρέτο του να γερνά αντί για εκείνον, η ευχή του πραγματοποιείται. Καθοδηγούμενος από τον κυνικό φίλο του, βυθίζεται σε έναν τρόπο ζωής γεμάτο ηδονή, ηθική διαφθορά και ακραίες απολαύσεις, προκαλώντας παραμορφώσεις στο πορτρέτο του που αντικατοπτρίζουν τη διαφθορά της ψυχής του. Ο ίδιος παραμένει εξωτερικά νέος, αλλά οι ενοχές και οι συνέπειες των πράξεων του τον καταδιώκουν, οδηγώντας σε μια τραγική κατάληξη. Το μυθιστόρημα ασκεί έντονη κριτική στις κοινωνικές αξίες της βικτοριανής εποχής και διερευνά τον κίνδυνο της απόλυτης επιδίωξης της ηδονής και της ομορφιάς. Παραμένει ένα από τα πιο πολυδιάστατα και διαχρονικά έργα της λογοτεχνίας, με έντονα φιλοσοφικά και αισθητικά στοιχεία. Σοκαριστικά όμορφο.
______________________
Τα άνθη του κακού (Charles Baudelaire)

«Σκούρα σαν νύχτα και θεά που όψη όλο αλλάζεις,
Μόσχο ευωδιάζεις και μαζί άρωμα της Αβάνας
Κι είσ’ έργο κάποιου ξωτικού, του Φάουστ της σαβάνας,
Είσαι παιδί μεσονυχτιού, μάγισσα εβένου μοιάζεις.
Απ’ το αφιόνι προτιμώ, τις νύχτες που μελώνει,
Το βάλσαμο απ’ το στόμα σου, όπου ο έρωτας κομπάζει·
Κι όταν σε φτάνει ο πόθος μου, που καραβάνι μοιάζει,
Η στέρνα είναι τα μάτια σου, που η δίψα μου ημερώνει
Απ’ τα μεγάλα μάτια σου, που η ψυχή σου ανοίγει,
Δαίμονα χωρίς έλεος, σκόρπα φωτιά πιο λίγη!
Γιατί δεν είμαι η Στύγα εννιά φορές να σ’ αγκαλιάσω.
Και δεν μπορώ, ω Μέγαιρα χωρίς ντροπή κομμάτι,
Να κάμψω την ικμάδα σου, στα έσχατα να σε φτάσω,
Σαν Περσεφόνη ν’ αφεθείς στου Άδη το κρεββάτι!»
(Ποίημα «Ποτέ ικανοποιημένη»)
Ποιητική συλλογή της οποίας η πρώτη έκδοση προκάλεσε σκάνδαλο λόγω της τολμηρότητας των θεμάτων της, η οποία αποτυπώνεται ακόμα και στον τίτλο. Εκδόθηκε πρώτη φορά το 1857 και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της γαλλικής λογοτεχνίας και μία από τις βάσεις του μοντερνισμού στην ποίηση. Η συλλογή εξερευνά τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως την ομορφιά και την ασχήμια, την αγιότητα και την αμαρτία, την απόλαυση και τον πόνο. Με βαθιά μελαγχολία, αλλά και προκλητικότητα, ο Baudelaire αποτυπώνει την πάλη της ψυχής ανάμεσα στον ιδεαλισμό και την πτώση στη διαφθορά.
______________________
Οι άθλιοι (Victor Hugo)

Άλλο ένα βιβλίο – ορόσημο στη γαλλική λογοτεχνία κι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ένα βιβλίο πασίγνωστο που αντικατοπτρίζει τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μιας εποχής που έμελλε να καθορίσει όλη την πορεία του σύγχρονου κόσμου. Δημοσιευμένο το 1862 (με δεδομένες τις Γαλλικές Επαναστάσεις του 1789, 1832 και του 1848, καθώς και τους ναπολεόντειους πολέμους που δίνουν μια διαφορετική προοπτική στη ματιά του συγγραφέα), αποτελεί ένα επικό μυθιστόρημα που εξερευνά θέματα κοινωνικής αδικίας, εξιλέωσης και ανθρωπιάς. Η ιστορία επικεντρώνεται στον Γιάννη Αγιάννη, ο οποίος γίνεται μία δύναμη του καλού πάνω στη γη, χωρίς όμως να μπορεί να ξεφύγει από το παρελθόν του, καταδιωκόμενος από τον αμείλικτο αστυνόμο Ιαβέρη. Παράλληλα, συναντούμε τη Φαντίν, μια μητέρα που θυσιάζεται για την κόρη της, Κοζέτ, καθώς και τον νεαρό επαναστάτη Μάριο, που ερωτεύεται την Κοζέτ. Στο φόντο της Γαλλικής Επανάστασης του 1832, το έργο αναδεικνύει τις ανισότητες της εποχής, ενώ υμνεί τη δύναμη της αγάπης, της συγχώρεσης και της θυσίας. Είναι ένα διαχρονικό αριστούργημα που καταγγέλλει την κοινωνική καταπίεση και εμπνέει ελπίδα για έναν πιο δίκαιο κόσμο.
______________________
Έγκλημα και Τιμωρία (Fyodor Dostoyevsky)

Ένα μοναδικό έργο, ίσως το πιο γνωστό του συγγραφέα, όχι αναγκαστικά το πιο δύσκολο, όμως μία από τις πιο εκτενείς και διεισδυτικές προσπάθειες εξερεύνησης του αινιγματικού ανθρώπινου ψυχισμού. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό μυθιστόρημα του 1866 που εξερευνά τη φύση της ηθικής, της ενοχής και της λύτρωσης. Η ιστορία ακολουθεί τον Ρασκόλνικοφ, έναν φτωχό φοιτητή στην Αγία Πετρούπολη, ο οποίος δολοφονεί μια τοκογλύφο και την αφελή αδερφή της με πρωταρχικό κίνητρο τη ληστεία, αλλά σε δεύτερο επίπεδο την υπέρβαση των τεχνητών και καταπιεστικών ορίων της κοινωνίας με σκοπό την αλλαγή της. Μετά το έγκλημα, βασανίζεται από ενοχές και ψυχολογική κατάρρευση, που τον οδηγούν σε μια εσωτερική πάλη ανάμεσα στη συνείδηση και τη λογική του. Το μυθιστόρημα θέτει ερωτήματα σχετικά με τη δικαιοσύνη, την ηθική ευθύνη και την πνευματική σωτηρία. Με τον έντονο ρεαλισμό του, την ανατομία της ανθρώπινης ψυχής και τις φιλοσοφικές του διαστάσεις, παραμένει ένα από τα κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Σίγουρα ένα από τα αγαπημένα μου αναγνώσματα και ένα από τα ερεθίσματα μου να βουτήξω στον απέραντο ωκεανό της λογοτεχνίας και της ανθρώπινης σκέψης.
Το αφιέρωμα θα συνεχιστεί και με άλλα σπουδαία έργα που σημάδεψαν τον κόσμο και δικαίως θεωρούνται κλασικά λογοτεχνικά, ποιητικά και φιλοσοφικά έργα. Σ’ έναν κόσμο που μοιάζει να έχει χάσει εντελώς τον προσανατολισμό και το όραμα του, η επιστροφή στις βάσεις του ανθρωπισμού και της διερώτησης επί της ηθικής και ιδεολογικής μας διαμόρφωσης (please, δεν μίλησα ηθικολογικά, ούτε κατά διάνοια, please) είναι πάντα χρήσιμη. Καλή αναγνωστική χρονιά!
______________________