Στέφανος Τσιβόπουλος, «Ακόμα και όταν δεν κάνω τέχνη είναι μια απόφαση πολιτική.»
Το έργο σας ΄Amnesialand΄ παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη νομαδική Μπιενάλε Manifesta 8, το 2010. Πώς πιστεύετε ότι εντάσσεται στο πρόγραμμα «Το παρελθόν δεν είναι ξένη χώρα» και πώς μπορεί να συνομιλήσει με τα υπόλοιπα έργα που θα παρουσιαστούν;
Το Amnesialand μιλάει για επίκαιρα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την καταστροφή του περιβάλλοντος, τη σχέση της ιστορίας με το κεφάλαιο και την οικονομία εν γένει, καθώς και πιο ειδικά ζητήματα, όπως η σχέση της παραγωγής εικόνων και η συλλογική μνήμη. Η διαχείρισή αυτών των θεμάτων γίνεται μέσα από μια ελλειπτική αφήγηση που ενεργοποιεί τους τρεις χρόνους – παρελθόντα παρόντα και μέλλοντα – όπως εκφράζονται μέσα από τον διάλογο ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα. Το παρελθόν και η ιστορία είναι σημαντικά κομμάτια του φιλμ, και συνομιλούν άμεσα με τις βασικές εννοιολογικές διερευνήσεις του προγράμματος «Το παρελθόν δεν είναι ξένη χώρα».
Το ΄Amnesialand΄ διερευνά τη σχέση μεταξύ μνήμης και λήθης και τον αλληλένδετο ρόλο τους στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης μέσα από την παρουσίαση της εξέλιξης της ισπανικής πόλης της Murcia τους δύο τελευταίους αιώνες. Πώς εντοπίσατε και επιλέξατε τη μικρή αυτή πόλη του ισπανικού νότου ως επίκεντρο του έργου σας;
Κατόπιν πρόσκλησης των επιμελητών της Μπιενάλε Manifesta 8, επισκέφθηκα τη Μούρσια που βρίσκεται στο νότο της Ισπανίας, για να κάνω έρευνα πάνω σε ένα φημισμένο αρχείο 3.000 νταγκεροτυπιών (daguerreotype, η πρώτη πρακτική και εμπορική φωτογραφική διαδικασία) που δημιουργήθηκε από τον Ισπανό φωτογράφο Κασσάου στις αρχές του 20ού αιώνα. Η δημιουργία των πρώτων εικόνων μεταξύ 1900 – 1929 ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής ακμής που γνώρισε η περιοχή αφενός λόγω της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου – ορυχεία χαλκού και αργύρου – που ήταν εξαπλωμένα στα νότια παράλια της Μούρσια και έφταναν μέχρι το λιμάνι της Καρταχένα, και αφετέρου λόγω της ταχύτατης παγκόσμιας βιομηχανικής επανάστασης. Όλα αυτά φυσικά σταματήσαν το 1929 με την παγκόσμια οικονομική κρίση, και κάπου εκεί σταμάτησε και η παραγωγή εικόνων από τον Κασάου. Μια παραγωγή οπτικού πολιτισμού άμεσα συνδεδεμένη με την οικονομική ευρωστία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.
Η ιστορία της οικογένοιας μου είναι μια ιστορία άκρως πολιτική. Για μένα δεν υπάρχει λόγος να κάνω τέχνη χωρίς τη διερεύνηση της τέχνης με το πολιτικό πεδίο.
Στη δουλειά σας ανατρέχετε συχνά σε αρχειακό υλικό το οποίο στη συνέχεια ενσωματώνετε στο έργο σας. Πιστεύετε η αρχειακή εικόνα συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής συνείδησης σε κοινωνικό επίπεδο, και κατ’ επέκταση σε ιστορικό ή ακόμη και πολιτικό;
Ο κεντρικός θεματικός άξονας του φιλμ βασίζεται στην υπόθεση πως στο μέλλον θα έχουν χαθεί όλα τα ψηφιακά αρχεία εικόνων και κειμένων και οι δυο πρωταγωνιστές του φιλμ -που ποτέ δε τους βλέπουμε παρά μόνο ακούμε- ψάχνουν να βρούνε οπτικά απομεινάρια από το παρελθόν για να ανασυνθέσουν μια νέα ταυτότητα. Στο φιλμ, οι νταγκεροτυπίες του Κασσάου παρουσιάζονται ως ένα δείγμα τέτοιων οπτικών απολιθωμάτων που δεν εξαφανίστηκαν, λόγου της φυσικής και ματεριαλιστικής (μη ψηφιακής) δομής τους, και ως εκ τούτου γίνονται φορείς μια εικόνας και ενός παρελθόντος -αναγκαία δομικά στοιχεία της σύστασης μνήμης. Οι δυο πρωταγωνιστές, λοιπόν, ζούν σε ένα μέλλον χωρίς μνήμη και η αναζήτηση εικόνων είναι η αναζήτηση της μνήμης.
Το πολιτικό στοιχείο είναι συχνά παρόν στο έργο σας. Πόσο σημαντική είναι για εσάς η παρουσία του στην τέχνη; Οφείλει η τέχνη να είναι πολιτική; Ή τέχνη και πολιτική είναι το ένα και το αυτό;
Η σχέση μου με την κοινωνία, η μετακίνηση μου σε διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς, είναι μια σχέση πολιτική. Η ιστορία της οικογένοιας μου είναι μια ιστορία άκρως πολιτική. Για μένα δεν υπάρχει λόγος να κάνω τέχνη χωρίς τη διερεύνηση της τέχνης με το πολιτικό πεδίο. Αυτό φυσικά δεν χαρακτηρίζει κάθε μορφή τέχνης, ούτε είναι κάτι που μαθαίνεται στις ακαδημίες ή στις σχολές καλών τεχνών του κόσμου, αλλά είναι μια προσωπική διαπραγμάτευση, μια βαθύτερη κατανόηση του λόγου για τον οποίο υπάρχουμε και δρούμε. Ακόμα και όταν δεν κάνω τέχνη είναι μια απόφαση πολιτική.
Πού σας βρήκε η συνθήκη του υποχρεωτικού εγκλεισμού;
Στη Νέα Υόρκη, όπου ζω μόνιμα τα τελευταία χρόνια. Η εσωτερική συνθήκη του εγκλεισμού για μένα προσωπικά δε διαφέρει πολύ από την καθημερινότητα μου ως καλλιτέχνη. Η διαφορά είναι ότι εν μέσω πανδημίας δεν υπάρχουν επιλογές διαφυγής, που ακόμα και όταν δεν τις εξασκείς, η αίσθηση της επιλογής του να παραμένεις εγκλεισμένος λόγω εργασίας είναι πολύ διαφορετική.
Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον από εσάς;
Ετοιμάζω τρία νέα φιλμ, δυο μικρού μήκους και την πρώτη μου μεγάλου μήκους ταινία. Την ίδια στιγμή, διδάσκω φιλμ και βιντεοτέχνη, στο New School της Νέας Υόρκης και η έννοια της παιδαγωγικής είναι κάτι που με ενδιαφέρει ως δημιουργικό πεδίο πειραματισμού. Αυτή την περίοδο, διδάσκω σε ένα διεθνές masterclass πρόγραμμα το Artists for Artists που ασχολείται ακριβώς με το πως μπορούμε να αποδεσμεύσουμε πατριαρχικά και αποικιοκρατικά αφηγήματα από τη διαδικασία της μάθησης.
______________________
Η ταινία μικρού μήκους ‘Amnesialand΄ θα προβληθεί την Πέμπτη 23 Ιουλίου στις 21:00 στο Ωδείο Ρωμαϊκής Αγοράς στη Θεσσαλονίκη. Στη δημόσια συζήτηση θα γίνουν τοποθετήσεις από τους Ορέστη Ανδρεαδάκη, καλλιτεχνικό διευθυντή, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και Συραγώ Τσιάρα, αν. διευθύντρια, MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Σειρά προβολών και δημοσίων συζητήσεων
«Το παρελθόν δεν είναι ξένη χώρα. Η σύγχρονη τέχνη συναντά τους αρχαιολογικούς χώρους στη Θεσσαλονίκη»
23 & 30 Ιουλίου 2020, 21:00, Ωδείο Ρωμαϊκής Αγοράς, Θεσσαλονίκη
10 & 17 Σεπτεμβρίου 2020, 21:00, Επταπύργιο, Θεσσαλονίκη
Οι εκδηλώσεις προσφέρονται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το μόνο αντίτιμο είναι το εισιτήριο για την είσοδο σε κάθε χώρο, όπου υπάρχει. Είναι υποχρεωτική η προκράτηση θέσης. Προκρατήσεις εδώ https://digitalculture.gov.gr/2020/07/oli-i-ellada-enas-politismos/
