Ημερολόγιο εγκλεισμού: Τα βιβλία του πιο δύσκολου χειμώνα.
Το πρώτο δεν είναι άλλο πέρα από το Όλιβ Κίττριτζ της συγγραφέως Ελίζαμπεθ Στρουτ. Ένα βιβλίο που σχεδόν κυριάρχησε στις τάσεις του θαυμαστού κόσμου του Instagram με τα πολυδιαβασμένα βιβλία αυτού του διαστήματος, η βασίλισσα των οποίων είναι η intellectual thighs, που εμπιστευόμαστε πλέον με κλειστά τα μάτια.
Οι Γυναίκες που Επιστρέφουν, του γνωστού στο χώρο του βιβλίου Κώστα Σπαθαράκη είναι ένα ξεχωριστό απόκτημα που δεν θα κατείχε η βιβλιοθήκη μου παρά μόνο μετά από τη σοφή παρότρυνση μιας πολύ καλής φίλης. Τώρα μου δίνεται η ευκαιρία να το συστήσω ανεπιφύλακτα σε όλους όσους αγαπούν τα φολκ διηγήματα και όχι μόνο.
Ο κόσμος της Όλιβ Κίττριτζ
Η Ελίζαμπεθ Στρουτ έχει εντυπωσιάσει τον κόσμο του βιβλίου με την αυθεντική, κλασική γραφή της με τις αμυδρές σύγχρονες επιρροές που φέρνει κάτι από τα γνωστά, αριστουργηματικά μυθιστορήματα. Ο κόσμος της Όλιβ εκτυλίσσεται -φαινομενικά- μονοδιάστατος, σταθερός και ακλόνητος με ελάχιστες αλλαγές που ρέπουν προς την καταστροφή. Όσο η πλοκή εκτυλίσσεται, η μια ιστορία διαδέχεται την άλλη, διατηρώντας πάντοτε τον χαρακτήρα της συνταξιούχας γυναίκας στο παρασκήνιο και πλέκοντας, παράλληλα, το σύστημα αρχών και αξιών μιας ολόκληρης κοινότητας. Η μικρή αυτή κοινότητα θυμίζει την κοινότητα μέσα στην oποία όλοι πολύ ή λίγο έχουμε μεγαλώσει, με γνώριμους χαρακτήρες και προβληματικές συμπεριφορές.
Η διεισδυτική ματιά που αποκτά σιγά σιγά ο αναγνώστης στην προσωπικότητα της Όλιβ είτε από τη θέση τρίτων, είτε βουτώντας απευθείας στην προσωπικότητά της, ξεδιπλώνουν έναν πολυσύνθετο χαρακτήρα με πάθη και φόβους που αντανακλούν σα σε καθρέφτη αρκετά προσωπικά γνωρίσματα. Το εντυπωσιακό είναι ότι όλα συμβαίνουν σε ένα πλαίσιο πολλών διαφορετικών χαρακτήρων, πράγμα που αναδεικνύει την ικανότητα της συγγραφέως να παρουσιάζει την ψυχοσύνθεση των ατόμων σχεδόν με την άνεση ενός ψυχαναλυτή.
Ένα ακόμα αριστουργηματικό χαρακτηριστικό της γραφής της Στρουτ είναι το στήσιμο της πλοκής. Ξεκινώντας, χτίζει λίγο λίγο την εικόνα της Όλιβ από ένα πλήθος άλλων ανθρώπων και προχωρώντας φτάνει στην κορύφωση. Εκεί, δηλαδή, στην τελευταία περίοδο που διανύει η ύπαρξή μας ανεξαιρέτως των επιλογών που έχουμε κάνει στη ζωή, όσο χαρούμενοι ή δυστυχισμένοι κι αν έχουμε υπάρξει: Το γήρας.
Το γήρας, ως έννοια, δεν εκφράζεται μόνο μέσω της πολυτέλειας που νιώθουν οι νέοι όντες σε απόσταση από αυτό, αλλά κυρίως εκφράζει μια περιθωριοποίηση ενός μέρους της κοινωνίας. Φυσικά, η Στρουτ δεν χάνει την ευκαιρία μέσω της απομόνωσης και της μοναξιάς που βιώνουν οι χαρακτήρες της, ζώντας μια πρότερη ζωή μέσα σε προβληματικές σχέσεις και τραυματικές εμπειρίες, να αποδείξει ότι πάντα είμαστε ένα βήμα πριν την ευτυχία. Είτε καταφέρουμε να κερδίσουμε όσα χάσαμε, είτε όχι, προβάλλει μια ελπίδα ευτυχίας, μια ελπίδα λύτρωσης από τη μοναξιά και μια ελπίδα έρωτα σε μια ανέραστη ζωή. Μας υπενθυμίζει, εν ολίγοις, τη μεγαλειώδη αυτή δύναμη του ανθρώπου σε έναν καιρό που όλοι αγκιστρωνόμαστε περισσότερο από ποτέ στις ελπίδες μας.
Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ένα βιβλίο ωδή στην ενσυναίσθηση. Άλλωστε, κάθε καλό βιβλίο μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στον εαυτό μας και δυο βήματα πιο κοντά στον Άλλο Άνθρωπο.
Ποιες είναι οι Γυναίκες Που Επιστρέφουν;
Οι Γυναίκες που Επιστρέφουν είναι ένα πολύ ιδιαίτερο εγχείρημα, με επιμέλεια του Κώστα Σπαθαράκη, βασισμένο στις ιστορίες εννιά γυναικών από παραλογές δημοτικών τραγουδιών. Ο χαράκτης Φώτης Βάρθης, εμπνεόμενος από τις παραλογές, φιλοτέχνησε εννιά χαρακτικά έργα που μιλούν για τις εκφάνσεις του γυναικείου πόνου. Ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης κλήθηκε να διηγηθεί εκ νέου τις ιστορίες αυτές, έχοντας όμως πλέον ως αφετηρία τα έργα αυτά κι όχι τα δημοτικά τραγούδια.
Οι Γυναίκες που Επιστρέφουν από την παράδοση στη σύγχρονη λογοτεχνία αποτελούν την πιο διασκεδαστική επαφή με όλα όσα αγαπούμε στην ελληνική λογοτεχνία. Οι συμβολισμοί, η λυρικότητα, τα Μεγάλα Συναισθήματα, οι καταπιεσμένες φωνές των γυναικών είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν την παγκόσμια λογοτεχνία, είναι η μαγεία που ίσως υποσυνείδητα αναζητούμε σε κάθε βιβλίο.
Τα φολκ διηγήματα της συλλογής αυτής παρουσιάζουν τις Γυναίκες ως μυθικές προσωπικότητες και συνοδεύονται από σκίτσα που θυμίζουν βυζαντινές εικόνες, βομβαρδίζοντας τον αναγνώστη με γνώριμους συνειρμούς που πηγάζουν από προσωπικά βιώματα. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ένας πρωτότυπος δεσμός μεταξύ του ίδιου και των Ιερών και Αγίων αυτών γυναικών. Είναι μητέρες, ερωμένες, κόρες, αδελφές με ένα μοναδικό κοινό: τον πόνο.
Ο τίτλος της συλλογής παραμένει ένα σκόπιμα αναπάντητο υποκειμενικό ερώτημα. Γυναίκες που Επιστρέφουν -σε τι; Για ‘μένα, ίσως είναι οι Γυναίκες που Επιστρέφουν ακόμα κι από την Κόλαση, Γυναίκες αήττητες που καταφέρνουν να αναδυθούν ενάντια σε κάθε αντιξοότητα. Ένα βιβλίο σαν σύγχρονο δημοτικό τραγούδι που θα τραγουδιέται υπόγεια πίσω από κομμένες γραμμές τηλεφώνου και σε ασύρματα δίκτυα υπολογιστών.
