Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2021 τίμησε την ασυμβίβαστη ενσυναίσθηση στους πρόσφυγες.

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας αυτή τη χρονιά τίμησε τον Τανζανό, Αμπντουλραζάκ Γκούρνα. Η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε λίγες ημέρες πριν τον φετινό νικητή για «την ασυμβίβαστη και με ενσυναίσθηση γραφή του για τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας και τη μοίρα προσφύγων που βρέθηκαν μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και ηπείρων». Το έργο του απομακρύνεται από τις στερεοτυπικές περιγραφές και ανοίγει το βλέμμα μας σε μια πολυπολιτισμική Ανατολική Αφρική σχεδόν άγνωση σε διάφορα μέρη του κόσμου, ανέφερε στην ανακοίνωσή της η κριτική επιτροπή του βραβείου.

Σε συνέντευξή του στο Ίδρυμα Νόμπελ, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα κάλεσε επίσης την Ευρώπη να δει τους πρόσφυγες από την Αφρική ως πλούτο, καλώντας σε μια αλλαγή βλέμματος απέναντι σε «ταλαντούχους και γεμάτους ενέργεια ανθρώπους».

Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους που έρχονται, έρχονται από ανάγκη, και επίσης -ειλικρινά- γιατί έχουν κάτι να δώσουν. Δεν έρχονται με άδεια χέρια.

Επιπλέον, δηλώσεις έκανε η επί χρόνια εκδότριά του στην Βρετανία, Αλεξάντρα Πρινγκλ του οίκου Bloomsbury λέγοντας στην Guardian ότι η νίκη του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα είναι «η πιο άξια» για έναν συγγραφέα που δεν έχει λάβει τη δέουσα αναγνώριση. «Είναι ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή Αφρικανούς συγγραφείς και κανείς δεν τον είχε προσέξει κι αυτό με σκότωνε. Σε ένα podcast την περασμένη εβδομάδα είπα ότι ήταν από τους ανθρώπους που αγνοήθηκαν… Και τώρα συνέβη αυτό!».

Η ίδια τον θεωρεί εξίσου σημαντικό με τον Νιγηριανό Τσινούα Ατσέμπε. «Η γραφή του Γκούρνα είναι ιδιαίτερα όμορφη και σοβαρή και επίσης χιουμοριστική και ευγενική και ευαίσθητη». Τονίζει επίσης ότι πάντα γράφει για τον εκτοπισμό, «αλλά με τους πιο όμορφους και υποβλητικούς τρόπους για το τι είναι αυτό που ξεριζώνει τους ανθρώπους και τους διασπείρει σε όλες τις ηπείρους. Δεν είναι πάντα η αναζήτηση ασύλου, μπορεί να είναι τόσοι άλλοι λόγοι, όπως το εμπόριο, η εκπαίδευση, μπορεί να είναι η αγάπη. Στο πρώτο μυθιστόρημά του στον Bloomsbury με τίτλο “By the sea” υπάρχει η εικόνα ενός άντρα στο αεροδρόμιο του Χίθροου που κρατάει ένα σκαλιστό κουτί θυμιάματος, το μόνο που έχει. Φτάνει και λέει μια λέξη κι αυτή είναι “άσυλο”».

Βιογραφικό

Γεννημένος το 1948 στη Ζανζιβάρη, την οποία εγκατέλειψε το 1968 την εποχή των διώξεων της μουσουλμανικής μειονότητας, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα έχει εκδώσει περίπου δέκα βιβλία από το 1987. Είναι ο πρώτος Αφρικανός συγγραφέας που τιμάται με το πιο σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο από το 2003 και ο πέμπτος Αφρικανός με το Νόμπελ Λογοτεχνίας συνολικά.

Με ρίζες από την αραβική χερσόνησο, ο Γκούρνα έφυγε από τη χώρα του για την Αγγλία στα τέλη της δεκαετίας του ’60, πέντε χρόνια μετά την ανεξαρτησία της πατρίδας του και σε μια εποχή διώξεων. Δεν μπόρεσε, ωστόσο, να επιστρέψει στη Ζανζιβάρη παρά μόνο το 1984.

Ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα εξέδωσε δέκα μυθιστορήματα από το 1987, καθώς και νουβέλες. Γράφει στα αγγλικά, αν και η μητρική του γλώσσα είναι τα σουαχίλι και είναι γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του «Paradise» (1994) και «By the sea» (2001).

Μέχρι την πρόσφατη συνταξιοδότησή του, ήταν καθηγητής και Αγγλικής και Μετα-αποικιακής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Καντέρμπουρι, όπου ήταν θαυμάσιος γνώστης του έργου του Νιγηριανού Νομπελίστα λογοτεχνίας Wole Soyinka και του Κενυάτη Ngugi wa Thiong’o, που ήταν από τα φαβορί για το Νόμπελ φέτος.

Βράβευση

Το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι κατά παράδοση πολύ «Δυτικό» και από το 2012 και τον Κινέζο Μο Γιαν, μόνο Ευρωπαίοι ή Βορειοαμερικανοί έχουν τιμηθεί με αυτό. Από τους προηγούμενους βραβευθέντες αφότου ιδρύθηκαν τα βραβεία το 1901, οι 95 από τους 117 -δηλ. πάνω από το 80%- είναι ή/και ήταν Ευρωπαίοι ή Βορειοαμερικανοί. Συμπεριλαμβανομένου του φετινού νικητή, μέχρι στιγμής έχουν βραβευθεί 102 άνδρες και 16 γυναίκες.

Οι αντιδράσεις του λογοτεχνικού κόσμου -ακόμα και στην Ελλάδα, δεν ήταν θετικές. Πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί τιμάται ένας συγγραφέας που δεν είναι τόσο αναγνωρισμένος, καταρρίπτοντας όλα τα στοιχήματα.

Άλλωστε, πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, έχουν βραβευτεί συγγραφείς που δεν είχαν αποκτήσει μεγάλη φήμη ή κατάφεραν να αγαπηθούν από το αναγνωστικό κοινό μετά τη βράβευσή τους κι αυτό αποδεικνύει πως το βραβείο επιτυγχάνει το στόχο του. Ένας στόχος που δεν μπορεί να είναι άλλος από την αναγνώριση ενός σημαντικού συγγραφέα, που τον φέρνει στη λογοτεχνική αγκαλιά κάθε σημείου του κόσμου.

Πολλοί ήταν κι εκείνοι που υποστήριξαν πως η επιτροπή επηρεάστηκε από την προσφυγική κρίση που διανύουμε με προσφυγικές ροές να έρχονται προς την Ευρώπη και πρόσφυγες να εξαφανίζονται στη Μεσόγειο. Αν εισάγεις μια τόση σημαντική ανθρωπιστική κρίση στον παγκόσμιο διάλογο, σίγουρα ολοκληρώνεις το θεσμό της λογοτεχνίας!

______________________

Φωτογραφίες: Reuters, Associated Press