Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι του Γιόχαν Γιόχανσον: Πλοηγοί ουτοπίας και ενεργητικής θέασης!

Έχουμε καταφέρει προ πολλού να μπούμε και να συμμετάσχουμε στις εμπειρίες εγκεφάλων του παρελθόντος ως παθητικοί θεατές.

Απόσπασμα από την αφήγηση στο Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι (2020)

Βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Όλαφ Στάπλεντον (1930/1999), το Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι προβάλλει την ιδέα μιας «μελλοντικής ιστορίας» δύο δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Το κείμενο, που αφηγείται η Tilda Swinton, διατρέχει ποιητικά τους αιώνες, σκιαγραφώντας την κατά αιώνες πορεία ανάπτυξης αυτού του νέου Ανθρώπου, δίνοντας παράλληλα μεγάλη σημασία στην αναγνώριση ευθυνών για τα σφάλματα που έχουν ορίσει την πορεία της ιστορίας. Ίσως, υπό αυτή την οπτική να περιγράφει μία ουτοπία, η ανάπτυξη της οποίας δεν βασίζεται απλώς στον οραματισμό ή τη διανοητική μετάβαση στο «μέλλον», αλλά σημαντικά στην αναθεώρηση της ίδιας της ιστορίας που έχει αποτυπωθεί στο αποικιοκρατικό «συλλογικό μυαλό» του παλιού – αν θα μπορούσαμε να πούμε – Ανθρώπου.

Δεν είναι τυχαία εξάλλου η επιλογή των «τόπων» που έχει επιλέξει ο Γιόχαν Γιόχανσον για να συνοδεύσει την αφήγηση αλλά και τα ηχοτοπία που συνέθεσε σε συνεργασία με τον συνθέτη Yair Elazar Glotman και που δημιουργικά απομακρύνονται από την πεπατημένη ταινιών επιστημονικής φαντασίας [αντίστοιχα και στο Arrival (2016)]. Τα επιβλητικά μεγαλιθικά μνημεία γύρω από τα οποία αναπτύσσεται το Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι απλώνονται στην πραγματικότητα σε όλη την επαρχιακή Γιουγκοσλαβία. Κατασκευάστηκαν μάλιστα κυρίως τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 με εντολή του τότε ηγέτη Γιόσπι Μπροζ Τίτο (αλλά και ως αποτέλεσμα τοπικών, εθελοντικών πρωτοβουλιών – κάτι που συχνά παραλείπεται) και αποτέλεσαν αντικείμενο μνημόνευσης εκείνων που έχασαν τις ζωές τους κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα “Spomeniks”, όπως συναντώνται αυτά τα μνημεία και στο λεύκωμα του Δανού φωτογράφου Γιαν Κεμπένερς, κάτω από το φακό του Γιόχανσον αποπνέουν μια μορφολογική ουδετερότητα – εκείνη ενός μνημείου που απεκδύεται το αρχικό του νόημα, διαβρώνεται στο χρόνο αλλά δεν παύει να εκπέμπει μία «αύρα» κοινωνικής διαντίδρασης. Ο εξερευνητικός τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η θέαση θυμίζει, μάλιστα, την οπτική εμμένειας απέναντι σε αποικιοκρατικά «αντικείμενα» στο Ακόμα και τα αγάλματα πεθαίνουν (1953) του Αλέν Ρενέ και Κρις Μάρκερ – γεγονός που εντείνει την προϋπόθεση συνύπαρξης (επομένως, αποφυγή «θανάτου») για τη νοηματοδότηση των «αντικειμένων» και της ίδιας της ζωής.

Τα προσωρινά σπίτια των νέων ανθρώπων πρέπει να προσαρμοστούν στο αεροπλάνο τόσο στο διάστημα όσο και στη γη.

Από το Σουπρεματιστικό Μανιφέστο του Καζιμίρ Μάλεβιτς (1924)

Ίσως ακριβώς στα παραπάνω να στέκεται ο Γιόχανσον, έχοντας επιλέξει τα συγκεκριμένα μνημεία ως «τόπους» δημιουργίας που παραπέμπουν μάλλον σε ένα μέλλον παρά σε ένα προπαγανδιστικό παρελθόν. Και είναι σε αυτούς τους τόπους που τελικά συναντάμε τους/τις αόρατες πλοηγούς μιας αναθεωρημένης ιστορίας σφαλμάτων που, παρά τους αιώνες ανάπτυξής τους, αναγνωρίζουν με βεβαιότητα πως η ουτοπία για την οποία μοχθούν θα ολοκληρωθεί μετά το πέρας της ζωής τους και θα εξαρτηθεί από την ενεργητική θέαση εγκεφάλων του παρελθόντος.

______________________

Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι / Last And First Men

Πληροφορίες/Συντελεστές

• Σκηνοθεσία: Jóhann Jóhannsson
• Σενάριο: Olaf Stapledon (βιβλίο) Jóhann Jóhannsson, José Enrique Macián (διασκευή)
• Διεύθυνση φωτογραφίας: Sturla Brandth Grøvlen
• Μοντάζ: Mark Bukdahl
• Ήχος: Jana Irmert, Peter Albrechtsen
• Μουσική: Jóhann Jóhannsson, Yair Elazar Glotman
• Παραγωγή: Zik Zak Filmworks
• Παραγωγός/Παραγωγοί: Jóhann Jóhannsson, Thor S. Sigurjonsson, Sturla Brandth Grøvlen
• Φορμάτ: DCP
• Χρώμα: Ασπρόμαυρο
• Χώρα Παραγωγής: Ισλανδία
• Έτος Παραγωγής: 2020
• Διάρκεια: 71′
• Επικοινωνία: Films Boutique