Γιατί πρέπει να διαβάσεις το «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος»;

Το «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος» είναι έργο της Μαργαρίτας Καραπάνου, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1976 και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η επετειακή σειρά βιβλίων που ξεκίνησε με αφορμή τα πενήντα χρόνια των εκδόσεων Καστανιώτη ήταν ο λόγος που βρέθηκε αυτό το βιβλίο στα χέρια μου. Πρόκειται για ένα βιβλίο αφοπλιστικό, που κατατρόπωσε όλες τις προκατειλημμένες ιδέες που διατηρούσα για το πως πρέπει να είναι ένα βιβλίο και πόσο μάλλον τις στερεοτυπικές αντιλήψεις μου για την ελληνική λογοτεχνία.

Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε βιωματικό έργο, αλλά όχι αμιγώς. Θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε τρομακτικό με μια γερή δόση διαστροφής, αλλά και πάλι, όχι ακριβώς. Ίσως, καλύτερα να το χαρακτηρίσουμε ως μια παράτολμη βουτιά στην άβυσσο της παιδικής συνείδησης, μια παράξενη διείσδυση στη σχέση ενός παιδιού με την οικογένειά του. Όμως, με όποιον τρόπο κι αν περιγραφεί, σίγουρα ο αναγνώστης δεν είναι προετοιμασμένος για αυτό που θα συναντήσει διαβάζοντάς το.

Αποτελείται από μικρά, ξεχωριστά κεφάλαια με τίτλους που διατηρούν τα ίδια πρόσωπα ή τουλάχιστον, τη φωνή της αφηγήτριας που ανήκει σε ένα τετράχρονο κοριτσάκι και συμβολίζει τη γυναίκα: άλλοτε έφηβη, άλλοτε ανήλικο θύμα του μπάτλερ της, άλλοτε ενήλικη κλεισμένη στο ίδρυμα. Η φωνή της, ωστόσο, ηχεί μόνο μέσα από το βιβλίο, καθώς στην πραγματικότητα, δεν μιλάει καθόλου. Όλες οι φρικτές ιστορίες που εξομολογείται δημιουργούν έναν παράξενο, εμπιστευτικό και σχεδόν παράνομο δεσμό με τον αναγνώστη.

Η συνοχή του βιβλίου είναι απλή, οι σελίδες μόλις 200. Εθίζεσαι, συνεχίζεις να διαβάζεις τη μία ιστορία μετά την άλλη και το βιβλίο καταλήγει να διαβάζεται απνευστί. Σταματάς την ανάγνωση μόνο αν τελικά δεν αντέξεις και χρειαστείς ένα διάλειμμα από την κοριτσίστικη φωνή -και σίγουρα, θα χρειαστείς.

Αυτό που με κέρδισε περισσότερο τελικά στο «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος» δεν ήταν η δεξιοτεχνία της συγγραφέως να χειρίζεται τις λέξεις και να μεταφέρει μέσω αυτών έντονα συναισθήματα πάσης φύσεως, αλλά το πως ανέτρεψε την κλασική πρόζα των ελληνικών διηγημάτων και ακολούθησε ένα εντελώς διαφορετικό προορισμό. Η συνοχή μπορεί να φαντάζεται απλή με τα διαδοχικά μικρά κεφάλαια, αλλά η Καραπάνου διαχειρίζεται τις αφηγηματικές τεχνικές με εντυπωσιακό τρόπο: οι χρονικές εναλλαγές που πηγαίνουν από το παρόν στο μέλλον αφήνουν απροσδιόριστο ποιο είναι το παρόν και ποιος είναι ο χρόνος της αφήγησης. Οι αναφορές στα πρόσωπα και στα γεγονότα βρίσκονται πάντα στο παρασκήνιο, ποτέ στο προσκήνιο, στολισμένες με μεταφορές, παρομοιώσεις, όνειρα και φαντάσματα. Η ηρωίδα, που στον αφηγηματικό χώρο δεν μιλάει, συνεχώς μιλάει. Οι αποτροπιαστικές εικόνες της παιδοφιλικής διαστροφής, η εγκατάλειψη από τη μάνα, το αποπνικτικό οικογενειακό περιβάλλον, ο καταιγισμός από πληροφορίες και η βεβιασμένη εκπαίδευση αφήνουν τη μικρή Κασσάνδρα συνεχώς αποπροσανατολισμένη και χαμένη.

Πέρα από τις σπαρακτικές ιστορίες, την υποβόσκουσα σάτιρα και το αιχμηρό ύφος, εκείνο που απομένει στο τέλος είναι ένα παιδί μπερδεμένο, βιασμένο από όλους, πληγωμένο και μόνο. Στο τέλος, η αφιέρωση στην αρχή του βιβλίου γίνεται η ετυμηγορία: «Στη μητέρα μου, Μαργαρίτα Λυμπεράκη, με αγάπη».

 

Η Κασσάνδρα και ο λύκος
Μαργαρίτα Καραπάνου

ISBN: 978-960-03-6502-3
Συλλεκτική έκδοση σελ. 192
28 Νοεμβρίου 2018
€ 14,00

Η Μαργαρίτα Καραπάνου (1946-2008), κόρη της συγγραφέως Μαργαρίτας Λυμπεράκη και του ποιητή Γιώργου Καραπάνου, γεννήθηκε στην Αθήνα. Μεγάλωσε στην Ελλάδα και στη Γαλλία. Τα βιβλία της «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος», «Ο υπνοβάτης» και το «Rien ne va plus» εκδόθηκαν στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στο Ισραήλ, στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στην Ιταλία. Το «Η Κασσάνδρα και ο Λύκος» απέσπασε παγκοσμίως θερμούς επαίνους από κριτικούς και συγγραφείς, όπως τον Jean-Pierre Faye, τον John Updike και τον Jerome Charyn. «Ο υπνοβάτης» το 1988, τιμήθηκε στο Παρίσι με το «Βραβείο Καλύτερου Ξένου Μυθιστορήματος», που επίσης έχει δοθεί στον Laurence Durrell, τον Borges, τον Στρατή Τσίρκα και τον Gabriel Garcia Marquez.

Φωτογραφία εξωφύλλου: Sophie Bassouls