Η ψυχολόγος Χαρά Βλαχοδήμου μιλάει για τον εγκλεισμό, τη μοναξιά και το μετά.
#Μένουμεσπίτι λοιπόν. Πόσο εύκολο είναι να διαχειριστούμε τον εγκλεισμό;
Μένουμε σπίτι, παρέα με τις επιλογές μας. Μένουμε σπίτι μ’ εκείνον που μας συντροφεύει μια ζωή, τον εαυτό μας. Δεν είναι εύκολη υπόθεση για δύο λόγους. Πρώτον, είναι κάτι πρωτόγνωρο για εμάς. Να απειλούμαστε τόσο έντονα και να χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε το σπίτι μας ως κρησφύγετο. Συνήθως, είχαμε την πολυτέλεια να το χρησιμοποιούμε ως συναισθηματικό καταφύγιο, τώρα πια, μας έχουν περάσει πως είναι θέμα επιβίωσης. Δεύτερον, ο μέσος όρος των ανθρώπων το έχει αντιληφθεί ως υποχρεωτικό μέτρο από την εξουσία και όχι από τον ίδιο του τον εαυτό. Με το τιμωρητικό κόστος που επέβαλλε το κράτος είναι λογικό να νιώσει κάποιος αναγκασμένος, φυλακισμένος, ακόμα και αν η απόφαση του ήταν συνειδητή και εξαρχής ήθελε να προσέχει για να προστατεύσει τον εαυτό του και τους άλλους. Συνεπώς, μένεις σπίτι και υπάρχει όλος ο χρόνος να σε αντικρύσεις πραγματικά. Νομίζεις ότι θα το άντεχε ο καθένας;
Νομίζω ένα αρκετά δύσκολο κομμάτι είναι η έλλειψη της όποιας κανονικότητας και ενός κάποιου χρονικού πλαισίου. Τι συναισθήματα μπορεί να φέρει αυτό στην επιφάνεια και τι κάνουμε με αυτά;
Τα συναισθήματα που αρχικά προκύπτουν είναι παρόμοια με αυτά των σταδίων του πένθους. Άρνηση, έκπληξη, θυμός, επαναδιαπραγμάτευση, θλίψη και τελικά αποδοχή. Χάνουμε τον τρόπο ζωής μας, τις συνήθειες μας, το κομμάτι εκείνο του εαυτού μας που γνωρίζαμε τόσο καλά μιας και «πήγαινε πακέτο» με την καθημερινότητα μας. Είναι αναγκαίο να αποδεχτούμε ό,τι συναίσθημα και να έρθει στην επιφάνεια, να μην κατακρίνουμε τον εαυτό μας αλλά να τον «ακούμε». Βιώνουμε μια μεταβατική περίοδο και δε γνωρίζουμε που πάμε. Συνεπώς, είναι σημαντικό να είμαστε ευγενικοί με την συναισθηματική μας κατάσταση και να διατηρούμε ένα πρόγραμμα χρονικό το οποίο θα διαμορφωθεί πλέον επάνω στις νέες μας δραστηριότητες. Πρωινό ξύπνημα, δουλειά, κάποιο σεμινάριο, διάβασμα, μαγείρεμα, άσκηση, γραφή, διαλογισμός πιθανόν, ενημέρωση (μια φορά την ημέρα για όσα συμβαίνουν). Γενικώς, να γίνουμε οι αφέντες του μυαλού μας, οι φροντιστές του σώματος και να πειραματιστούμε με μία νέα καθημερινότητα που ξεκινάει και τελειώνει με τη δική μας επιθυμία και πρόθεση.
Θεωρείς ότι τώρα είναι ένα πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση διαταραχών για πρώτη φορά;
Ίσως δεν θα είναι η πρώτη φορά που θα εμφανιστεί μια διαταραχή, αλλά ίσως είναι η πρώτη φορά που θα έχει κάποιος χρόνο να την βιώσει και να την διαχειριστεί. Ο μέσος όρος των ανθρώπων αφήνει κάτω από το χαλάκι συναισθήματα και καταστάσεις και κρύβεται πίσω από την έλλειψη χρόνου και την πολυπλοκότητα της καθημερινότητας του. Τώρα, απογυμνωμένος από όσα του προσέφεραν κρυψώνα, είναι πιο πιθανό να χρειαστεί να αντιμετωπίσει όσα δεν ήθελε να δει στο παρελθόν.
Σίγουρα πάντως είναι πολύ εύκολο οι ήδη υπάρχουσες νευρικές ή ψυχικές διαταραχές να επανεμφανιστούν ή και να οξυνθούν. Άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκασμούς, για παράδειγμα μπορούν, να γυρίσουν πολλά βήματα πίσω. Πως μπορούν να το αντιμετωπίσουν αυτό;
Προφανώς, ο διάχυτος φόβος δεν βοηθάει. Βιώνουμε ταυτόχρονα πένθος για το παρελθόν, φόβο για το μέλλον και άγχος για το αν προσέχουμε αρκετά στο παρόν. Οι ήδη υπάρχουσες διαταραχές οξύνονται και τελικά το τι θέση θα κρατήσουμε απέναντι σε ό,τι μας συμβαίνει θα είναι εκείνο που θα καθορίσει το αν μας καταπιεί η διαταραχή ή αν τελικά καταφέρουμε να ζήσουμε παρέα της. Τέτοιες περίεργες μέρες, είναι καλό να επικοινωνούμε με ανθρώπους, να μοιραζόμαστε συναισθήματα, προβληματισμούς ή, αν θεωρούμε πως μία κατάσταση μας υπερβαίνει, να μιλήσουμε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Ήρθε η στιγμή, να έρθουμε πιο κοντά με τους ανθρώπους, ακόμα και αν έχουμε κλειστεί ο καθένας στο δικό του μεταμορφωτικό κουκούλι.
Στις μέρες μας πολύ συχνό φαινόμενο αποτελούν οι κρίσεις πανικού. Πώς επηρεάζει η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε τους ανθρώπους που υποφέρουν από αυτό;
Οι κρίσεις πανικού, τις περισσότερες φορές εμφανίζονται μετά τη μάχη. Όσο παλεύουμε, όσο αγωνιζόμαστε, ο οργανισμός μας βρίσκεται σε κατάσταση μάχης, συνεπώς οι κρίσεις θα έρθουν όταν κάποια στιγμή χαλαρώσουμε και συμβολικά αφήσουμε την ασπίδα κάτω. Ίσως και στον ύπνο, που χαλαρώνουν οι άμυνες ή καιρό μετά από το στρεσογόνο γεγονός. Όπως και να έχει, είναι ανάγκη να θυμόμαστε πως ακόμα και ο πανικός είναι μια διαστρεβλωμένη προσπάθεια του εαυτού μας για να μας προστατεύσει. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνομιλήσουμε μαζί του. Μέσω ενός εσωτερικού διαλόγου, να δώσουμε χώρο στον εαυτό μας να μας μιλήσει και να ακουστεί. Το να απωθούμε όσα δε μας κάνουν να νιώθουμε καλά, θα οδηγήσει κάποια στιγμή με μαθηματική ακρίβεια σε κρίση πανικού, κρίση άγχους, ψυχοσωματικά ή ο,τιδήποτε άλλο μπορεί να μας ξεβολέψει από την φαινομενική ηρεμία που μας επιβάλλουμε.
Κεφάλαιο διατροφικές διαταραχές. Ας μιλήσουμε λίγο γι’αυτό σε συνδυασμό με τον εγκλεισμό.
Δεν είμαι ειδική στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, αλλά γνωρίζω καλά πως το άγχος, ο θυμός, ο φόβος και κατ’ επέκταση οποιοδήποτε καταπιεσμένο συναίσθημα σχετίζεται άμεσα με το ξέσπασμα μας στο ψυγείο. Εγώ κοιτάζω δύο δρόμους. Θα διαλέξω να με τιμωρήσω για όλα όσα συμβαίνουν και όλα όσα νιώθω ή θα κοιτάξω να με φροντίσω και να χρησιμοποιήσω τον εγκλεισμό για να με οδηγήσει στον βέλτιστο εαυτό μου; Κάθε φορά που επιλέγω να καταπιώ το συναίσθημα μου, επιλέγοντας κάτι το οποίο θα μου κάνει κακό, είναι σαν να φορτώνω τον «ναό» μου με περισσότερο βάρος. Σαν να μη μου φτάνει η καραντίνα και το βάζω ακόμα μία φυλακή. Εκείνη της αχόρταγης πείνας. Γιατί όσο και να φάω, τίποτα δε χορταίνει την απληστία του νου. Αν όμως θελήσω να με φροντίσω, τότε κάθε διατροφική μου επιλογή θα σημαίνει μια κάθαρση, ένα χάδι στο σώμα, μία αποτοξίνωση του τρόπου ζωής που είχα μέχρι τώρα.
Σίγουρα οι πολλές ώρες που περνάμε με τους ανθρώπους που βρισκόμαστε στο ίδιο σπίτι προκαλούν τριβές και ως εκ τούτου φθορά. Μιλάμε για σχέσεις ανάμεσα σε ζευγάρια, σε παιδιά και γονείς, σε παιδιά που δεν ζούσαν με τους γονείς του και λόγω της καραντίνας έχουν επιστρέψει στο πατρικό.
Το κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Από τη μια αυτό μπορεί για κάποιον να είναι τρομαχτικό. Μιας και συνήθως, δεν έχουμε χρόνο για τους ανθρώπους που έχουμε επιλέξει ή δεν έχουμε χρόνο να ασχοληθούμε με το να κάνουμε τις επιλογές που μας ταιριάζουν. Άρα, ίσως αυτή η κατάσταση ξεσκαρτάρει ανθρώπους από τη ζωή μας. Καθαρίσει ό,τι ψεύτικο, ό,τι επιφανειακό και ό,τι ζούσε λόγω του περιτυλίγματος και όχι της ουσίας. Από την άλλη, όπως και σε κάθε κρίση εμφανίζεται μια ευκαιρία. Μας δίνεται η επιτέλους ο χρόνος στο μαζί. Στο να μπορέσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους μας, να αφεθούμε στην ενότητα, να μοιραστούμε εμπειρίες και να μπορέσουμε να είμαστε δημιουργικοί μαζί. Είναι απίστευτο πόσα πράγματα μπορείς να μάθεις ή να νιώσεις αν κοιτάξεις πραγματικά τους ανθρώπους, αν δεν προσπεράσεις. Αν μείνεις μπροστά τους και νοιαστείς.
Είναι αναγκαίο να αποδεχτούμε ό,τι συναίσθημα και να έρθει στην επιφάνεια, να μην κατακρίνουμε τον εαυτό μας αλλά να τον «ακούμε». Βιώνουμε μια μεταβατική περίοδο και δε γνωρίζουμε που πάμε.
Η ενδοοικογενειακή βία, θύματα της οποίας είναι περισσότεροι άνθρωποι απ’ ότι νομίζουμε, σίγουρα θα γίνει πιο έντονη με τον εγκλεισμό στο σπίτι. Πού μπορούν να βρουν στήριξη;
Η αλήθεια είναι ότι ο αναγκαστικός εγκλεισμός μπορεί να αυξήσει τα περιστατικά κακοποίησης στο οικογενειακό περιβάλλον αλλά ακόμα και έτσι πρέπει να θυμόμαστε πως όποιος βιώνει κάτι τέτοιο μπορεί να μιλήσει, μπορεί να ζητήσει βοήθεια, μπορεί να δώσει τέλος σε ό,τι ζει. Παρακάτω αναγράφω ενδεικτικά κάποιες γραμμές όπου οποιοσδήποτε μπορεί να καλέσει για να λάβει βοήθεια.
Γραμμή SOS 1056, Χαμόγελο του παιδιού, για κακοποίηση παιδιών
Η γραμμή SOS 15900 για έμφυλη βια
Γραμμή Ελπίδας 801 11 16000, για θύματα ενδοοικογενειακής βίας
Τελειώνει όλο αυτό επιτέλους και μας λένε ότι μπορούμε να γυρίσουμε στην κανονικότητα. Τι θα έχει αφήσει πίσω σε ψυχολογικό επίπεδο; Τι κάνουμε με τις φοβίες που ίσως δημιουργηθούν;
Κάποια στιγμή θα γυρίσουμε στον έξω κόσμο και σε μια νέα καθημερινότητα. Δε θα πρέπει να θεωρήσουμε πως γυρνάμε πίσω, εκεί όπου ανήκαμε πριν, γιατί δεν θα είναι αλήθεια. Καλούμαστε σήμερα να μάθουμε πράγματα για τον εαυτό μας, να εξετάσουμε τι κάναμε, που θέλουμε να φτάσουμε και το ποιο σημαντικό, ποιοι θέλουμε να είμαστε από εδώ και πέρα. Καλούμαστε να μάθουμε να ζούμε με τον εαυτό μας για να μπορέσουμε να ζήσουμε ειρηνικά και με τους υπόλοιπους, με τα υπόλοιπα πλάσματα, με το περιβάλλον. Οι φοβίες που έχουν δημιουργηθεί καλό θα είναι να χρησιμοποιηθούν ως κίνητρο για περαιτέρω φροντίδα του εαυτού και όχι ως αυτοσαμποτάρισμα. Σήμερα αποδεικνύεται πως είμαστε μικροί μπροστά στη δύναμη της φύσης και είναι ανάγκη να ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας και πλέον να εξετάσουμε πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα ταλέντα μας, την ευφυΐα μας, την συναισθηματική μας νοημοσύνη για να φτιάξουμε έναν πιο όμορφο κόσμο και όχι για να συνεχίσουμε να καταστρέφουμε τον πλανήτη που μας φιλοξενεί.
Λένε πολλοί ότι πρέπει να δούμε αυτό που μας συμβαίνει σαν ευκαιρία. Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό; Πώς μπορούμε να φτάσουμε από την θεωρία στην πράξη;
Δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά τέτοιες τιτανομέγιστες αλλαγές όπου καλούμαστε να βιώσουμε δε θα μπορούσαν να γίνουν ανώδυνα. Όλα όμως είναι εφικτά αν ξεκινήσουν από μικρά καθημερινά βηματάκια. Ποιότητες όπως η συνέπεια σε μια καθημερινή δραστηριότητα, συμπόνοια για τον συνάνθρωπο μας, πίστη στο καλό, αυτοπειθαρχία και δημιουργικότητα είναι καλό να γυροφέρνουν στο μυαλό μας ώστε να μπορέσουν σιγά-σιγά, έστω και λόγω ανάγκης, να εισχωρήσουν στην καθημερινότητα ως πράξεις. Ίσως μέχρι τώρα δεν είχαμε ανάγκη να πιεστούμε. Όμως τώρα, ζούμε άκρως ασυνήθιστες συνθήκες και όπως ξέρουμε τα διαμάντια φτιάχνονται στην πίεση. Αν επικεντρωθούμε στο να κάνουμε τη διαφορά μέσω της βοήθειας στον εαυτό μας ή σε κάποιον άλλο, ίσως καταφέρουμε να ξεφύγουμε από το ρόλο του θύματος, που τόσο εύκολα υιοθετούμε.
Αυτοβελτίωση. Τι είναι στα αλήθεια και πως επιτυγχάνεται;
Αυτοβελτίωση για μένα σημαίνει αναγνώριση, αποδοχή, εγκατάλλειψη και συνειδητότητα. Δε μπορείς να «φτιάξεις» κάτι το οποίο δεν γνωρίζεις τον τρόπο που λειτουργεί. Αρχικά, παρατηρείς τον εαυτό σου δίχως κριτική, απλά σε κοιτάς, συλλέγοντας πληροφορίες. Έπειτα, καλείσαι να αποδεχθείς όσα είδες και όχι να παλέψεις μαζί τους, ούτε να προσπαθήσεις με βία να τα αλλάξεις. Εκεί, καλείσαι να αποδεχθείς ό,τι εμπεριέχεις, και το καλό και το κακό. Στη συνέχεια, η αυτοβελτίωση έγκειται στην αφαιρετική μέθοδο. Αρχίζεις να αποταυτίζεσαι, να μη προσκολλείσαι σε έννοιες, καταστάσεις, ανθρώπους ώστε να γνωρίσεις το ποιος είσαι στην ουσία σου και όχι το ποιος είσαι ανάλογα με τα όσα έχεις κάθε φορά. Τέλος, το να μάθεις να ζεις συνειδητά, παίρνοντας την ευθύνη της ζωής σου και φροντίζοντας τον εαυτό σου αλλά και τους άλλους, αποτελεί το μέγιστο αποδεικτικό αυτοβελτίωσης. Είναι ένας δύσκολος δρόμος, αλλά τον αξίζεις στο έπακρο.
Διάβασε ακόμη: Η ποιητική όαση της Χαράς Βλαχοδήμου.
Πέρα από συνεδρίες παντός τύπου αξιοποιείς το αντικείμενο σου και μέσα από τις «Ψυχικές καταδύσεις». Πες μας λίγα λόγια γι’αυτό.
Οι Ψυχικές Καταδύσεις είναι μια σελίδα στο Facebook, αλλά για μένα είναι κάτι περισσότερο. Είναι ένα σημείο αναφοράς το οποίο μου θυμίζει τη μέγιστη αρχή κάθε θεραπευτή: εκείνο που μαθαίνεις, οφείλεις να το επικοινωνήσεις στους συνανθρώπους σου. Είναι ένα καταφύγιο για όσους με καλούν, είναι η αρχή της συνάντησης με όσους επιλέγουν να συνεργαστούν μαζί μου με στόχο την αυτογνωσία ή την διαχείριση συναισθημάτων, σκέψεων και βιωμάτων. Εκεί, μπορεί κάποιος να διαβάσει άρθρα, να ενημερωθεί για σεμινάρια, ομάδες ή διάφορα projects που τρέχω ανά διαστήματα ή να μου στείλει μήνυμα για να επικοινωνήσει την ανάγκη του.
Αυτό που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα στο βιογραφικό σου είναι η ειδικότητα που έχεις στην υπνοθεραπεία.
Είναι κάτι που πάντα με γοήτευε και ήθελα να το σπουδάσω. Θεωρώ σημείο – κλειδί το υποσυνείδητο και η υπνοθεραπεία λειτουργεί ως η γέφυρα ανάμεσα στo συνειδητό κάποιου και το ασυνείδητο κομμάτι του. Βγαίνουν στην επιφάνεια πράγματα που ίσως είχε απωθήσει ο θεραπευόμενος, έρχεται σε επαφή με πλευρές του που ίσως δε γνώριζε μέχρι τώρα. Την κλινική ύπνωση την χρησιμοποιώ ως εργαλείο, είναι κάτι πολύ βοηθητικό στις διαταραχές άγχους, στις φοβίες, στην αναβίωση τραυματικών γεγονότων και στο κομμάτι αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης.
Πέρα από όλα αυτά, ασχολείσαι και με την συγγραφή. Πως προέκυψε αυτό;
Η συγγραφή με συντρόφευε από μικρή. Έγραφα ιστορίες, είχα το προσωπικό μου ημερολόγιο και από τότε που με θυμάμαι κατέγραφα τα συναισθήματα μου, όπως και την αίσθηση που μου προκαλούσαν συγκεκριμένοι άνθρωποι. Όταν βαριόμουν, έπαιζα ένα συγκεκριμένο παιχνίδι, εσωτερικά. Παρακολουθούσα τους περαστικούς, έβλεπα αγνώστους και προσπαθούσα να καταλάβω πως με κάνει να νιώθω η παρουσία τους. Θα τολμούσα να πω πως η συγγραφή αποτέλεσε θεραπευτικό χώρο για μένα, καθώς μπορούσα να παρακολουθήσω το ποια ήμουν και το ποια γίνομαι. Έπειτα, παράλληλα με τη δουλειά μου, κατάλαβα πως η γραφή μπορεί να είναι ένας τρόπος να αγγίξεις κάποιον, να τον βοηθήσεις ή να τον οδηγήσεις να αντικρούσει κομμάτια της δικής του ψυχής. Έτσι, γεννήθηκε ο Συλλέκτης Ευτυχίας και το Φιλί στο Μέτωπο.
Το τελευταία σου βιβλίο είναι το «Φιλί στο μέτωπο». Τι θα βρούμε σε αυτό;
Εκείνος που θα πάρει στα χέρια του το Φιλί στο Μέτωπο, θα γίνει μάρτυρας ενός ερωτικού μονολόγου, στο πρώτο μισό του βιβλίου και στο δεύτερο θα διαβάσει μαθήματα που έλαβα για τις σχέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής μου πορείας. Είναι ένα βιβλίο που δε φοβάται να απογυμνώσει τη μοναξιά που βιώνει ο άνθρωπος που αναζητά τον βέλτιστο εαυτό του. Μας παρουσιάζει την ανάγκη που έχουμε για τη συνάντηση με ανθρώπους της «φυλής» μας και μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως κάθε προσωπική αναζήτηση φτάνει στην μεταμόρφωση του ίδιου του εαυτού. Μέσα από τους ανθρώπους, μας δίνεται η ευκαιρία να ξεδιπλώσουμε το ευρύ φάσμα των θησαυρών μας. Μέσα από τη βαθύτερη φροντίδα του εαυτού μας, έχουμε την ευκαιρία να φροντίσουμε και τις σχέσεις μας. Θα έλεγα πως είναι ένα βιβλίο υπόσχεση στον καθένα πως: αν σε ψάξεις, θα σε βρεις. Αν βγεις στον «δρόμο» σου, θα βρεις την Ιθάκη σου.
Η Μαρία Λιάκου μας μιλά από την Στοκχόλμη για την σουηδική «καραμπίνα».
Τέλος, πώς θέλεις να κλείσουμε αυτή την συνέντευξη;
Κάθε στιγμή είναι μία ευκαιρία να επιλέξεις να σε φροντίσεις ή το να σε κρατήσεις δέσμιο των προσωπικών σου δαιμόνων. Οι μέρες μας είναι γεμάτες από επιλογές, επιλογές που μπορούν να μας οδηγήσουν στη ζωή που θα θέλαμε ή να μας αφήσουν στάσιμους. Ποτέ δεν είναι αργά. Ας ζήσουμε το τώρα, βάζοντας λιθαράκια για το πως θέλουμε να ζήσουμε μετά. Επίσης, ας χρησιμοποιήσουμε τις μέρες στο σπίτι για να εξετάσουμε σε ποια εκδοχή του κόσμου θα θέλαμε να επιστρέψουμε μετά. Και ας γίνουμε αυτή η εκδοχή. Ας κοιτάξουμε τον συνάνθρωπο μας, ας γίνουμε αγάπη όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για όλα εκεί έξω. Ο κόσμος μας περιμένει. Ας είμαστε ευγενικοί μαζί του.
Η συζήτηση αυτή είναι μέρος ενός γενικότερου διαλόγου που άνοιξε λόγω συνθηκών με ανθρώπους που ο περιορισμός της πανδημίας τους βρήκε εκτός τόπου, εν μέσω μιας προσπάθειας για ουσιαστική επικοινωνία και καταγραφή των βιωμάτων μας στη διάρκεια μιας κρίσης.
