Ο Γιάννης Παπαγεωργίου το λαϊκό τραγούδι και ο νέος του δίσκος.
Ο Γιάννης Παπαγεωργίου μας πρωτοσυστήθηκε δισκογραφικά πριν από τέσσερα χρόνια με την δουλειά του Από τη σιωπή στη σιωπή.Τέσσερα χρόνια μετά από το δισκογραφικό εκείνο ντεμπούτο του, ο μουσικός κυκλοφορεί το Σκορπάω, έναν δίσκο που μέσα από 11 κομμάτια και τα σαράντα λεπτά που διαρκεί σε κάνει να σκεφτείς, να προβληματιστείς, να συγκινηθείς και να χαμογελάσεις. Μέσα από αψεγάδιαστες μελωδίες με ειλικρινείς και καλογραμμένους στίχους, σ’ αυτόν τον δίσκο θα εντοπίσεις κάτι από την σημερινή κοινωνία, την ερωτική σου ζωή και -εν τέλει- τον ίδιο σου τον εαυτό. Μουσικά κινείται κάπου μεταξύ του λαϊκού και του έντεχνου τραγουδιού, κατατάσσοντας τον ως έναν από τους καλύτερους εγχώριους δίσκους του 2022.
Με αφορμή το Σκορπάω, συνομιλήσαμε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στα Τρίκαλα, για την συνεργασία του με τον Σωκράτη Μάλαμα και τα άλλα σπουδαία ονόματα που έχει δουλέψει έως τώρα, το λαϊκό τραγούδι, την αγάπη του για τον Κώστα Σκαρβέλη, την σημερινή μουσική σκηνή στην Ελλάδα και φυσικά τα μελλοντικά του σχέδια.
Τι κάνεις αυτή τη στιγμή; Πού βρίσκεσαι;
Αυτή τη στιγμή είμαι καθοδόν για μια εμφάνιση στην Πύλη των Τρικάλων. Πρόκειται για μία συναυλία μιας σειράς χειμερινών εμφανίσεων, με ένα μουσικό σχήμα που αποτελείται από κιθάρες και παίζω με δυο καλούς φίλους-μουσικούς.
Πώς αισθάνεσαι που βλέπεις τον δεύτερο δίσκο σου να είναι διαθέσιμος στον κόσμο;
Κάθε ολοκληρωμένη δουλειά σε μορφή δίσκου, δηλαδή ένα σύνολο τραγουδιών, είναι μια εκπλήρωση καλλιτεχνική και αισθητική. Περιλαμβάνει μια δουλειά πρακτικά δύο χρόνων, αλλά στην πραγματικότητα κοντά δέκα χρόνων από τότε που γράφτηκαν τα πρώτα κομμάτια και περίπου πέντε ακόμη που χρειάστηκαν για την προσαρμογή, τη μελέτη και την πρόβας τους. Πήραν την τελική τους μορφή, ηχογραφώντας τα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Αισθάνομαι μια εκπλήρωση, μια ολοκλήρωση μιας συνολικής και μακροχρόνιας δουλειάς. Υπάρχει μια ικανοποίηση, μια ανακούφιση που βγαίνει ένας δίσκος και μια χαρά για το μοίρασμα των τραγουδιών και την ακρόασή τους από άλλους ανθρώπους.
Τι σημαίνει για σένα η συλλογή αυτών των 11 κομματιών; Πες μου μερικά πράματα για τον δίσκο.
Τα τραγούδια είναι μιας πενταετίας, έως δεκαετίας πίσω. Έτσι, η αποτύπωση μπορεί να γίνεται τώρα με τα «σημερινά ρούχα», αλλά τα κομμάτια είναι διαφόρων προελεύσεων και έχουν γραφτεί σε διαφορετικές περιόδους. Όλο αυτό έχει μια ποικιλία ως προς το δημιουργικό κομμάτι. Από την άλλη, στο κομμάτι παραγωγής και ενορχήστρωσης, υπάρχει μια κοινή συνισταμένη και με σταθερούς συνεργάτες. Σε μεγάλο βαθμό, αποτυπώνει την τελευταία πενταετία που βρίσκομαι στην Αθήνα, αλλά και τη δική μου αισθητική, άποψη και διαμόρφωση μέσα στην πάροδο του χρόνου.
Τα τραγούδια είναι διαφορετικές ιστορίες και δεν έχουν κάποια σαφή σύνδεση όσον αφορά το στιχουργικό κομμάτι. Κοινά στοιχεία υπάρχουν πολλά, και αφορούν την παραγωγή, το studio, τους συμμετέχοντες οργανοπαίκτες, τη μουσική μπάντα -που είναι ούτως ή άλλως η μπάντα με την οποία εμφανίζομαι στις συναυλίες, καθώς και το χρονικό πλαίσιο στο οποίο ηχογραφήθηκε ο δίσκος. Είναι ένας δίσκος που πιάνει το νήμα από τον πρώτο και το εξελίσσει παρακάτω κατά τη γνώμη μου.
Έχει επιρροή και κρατά τα βασικά συστατικά του πρώτου δίσκου, αλλά πλέον είναι παιγμένος με μεγαλύτερη μπάντα και πιο γεμάτες ενορχηστρώσεις. Θα ακούσει κανείς τύμπανα, κοντραμπάσο, έχει κάποιες δόσεις ηλεκτρικού ήχου μέσα από πλήκτρα και ηλεκτρικές κιθάρες, ενώ η οικογένεια των βιολιών, δηλαδή βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό στις ενορχηστρώσεις. Παράλληλα, το κανονάκι ως νυκτό σολιστικό όργανο είναι και πάλι παρόν, όπως στον πρώτο δίσκο. Τέλος, οι ακουστικές κιθάρες οι οποίες ως επί το πλείστον συμμετέχουν στο ρυθμικό κομμάτι των τραγουδιών.
Μου δίνεις ωραία πάσα για να μιλήσουμε λίγο για τη σχέση των δύο δίσκων σου. Το Σκορπάω έρχεται μόλις τέσσερα χρόνια από το ντεμπούτο Από τη σιωπή στη σιωπή. Ποια η διαφορά που βλέπεις ανάμεσα τους; Είναι ο ίδιος Γιάννης με τις ίδιες φιλοδοξίες ή βλέπεις και ανακαλύπτεις διαφορές πτυχές σου, είτε μουσικές είτε προσωπικές.
Δε νομίζω πως θα το ονόμαζα φιλοδοξία. Υπάρχει η ίδια διάθεση για δημιουργία και καταγραφή του υλικού. Ίσως η προσπάθεια είναι πιο συνειδητά οργανωμένη. Κάποια πράματα αποκτώντας παραπάνω εμπειρία, γίνονται περισσότερο αυτοματοποιημένα, πιο σμιλεμένα, με μεγαλύτερη γνώση και επίγνωση. Από εκεί και πέρα η διάθεση είναι πάντοτε η ίδια και για μένα το ένα κάπως συμπληρώνει το άλλο.
Δηλαδή, ο πρώτος δίσκος που ήταν περισσότερο ακουστικός, με ώθησε στο να εργαστώ σε μια άλλη βάση. Μια μετέπειτα δουλειά μπορεί να πάρει πάσα απ’ αυτό και να το πάει κάπου αλλού, καθώς το επιθυμητό ηχοτοπίο που ήθελα να δημιουργήσω θα έχει καλυφθεί. Κάπως έτσι το βλέπω. Η εμπειρία και το βίωμα μιας δουλειάς, σού ανοίγει ένα σκαλοπάτι για την επόμενη. Οπότε σίγουρα το ένα επηρεάζει το άλλο.
Πήγαινέ μας λίγο στην δημιουργική διαδικασία του άλμπουμ. Πότε ξεκίνησες να γράφεις τα τραγούδια, πώς επέλεξες την τελική εντεκάδα και πώς ήταν το ταξίδι της ηχογράφησης και προετοιμασίας του;
Όταν γράφω τραγούδια, η αλήθεια είναι ότι κάποια περνούν από πολλά κύματα. Έχω πολλά τραγούδια στο συρτάρι αλλά κανένα δεν σημαίνει ότι γράφτηκε με αυτοσκοπό να ηχογραφηθεί και μάλιστα άμεσα. Όταν «κατέβει» μια ιδέα, ένα προκύψει ένα σύνολο τραγουδιών μέσα στο πλαίσιο ενός δίσκου, τότε μπορεί να ενταχθεί. Οπότε, τα έντεκα νέα τραγούδια γράφτηκαν εκτός χρόνου σε σχέση με την παραγωγή του δίσκου. Τώρα, για την προετοιμασία του, όταν μου δίνεται η δυνατότητα, προτιμώ να παίζω τα τραγούδια πριν τα ηχογραφήσω όταν. Κάπως έτσι τα δοκιμάζω μπροστά στον κόσμο, αλλά τον ίδιο μου τον εαυτό, βλέπω τι μου ταιριάζει περισσότερο και τι όχι.
Γι’ αυτό τον λόγο, από τα έντεκα κομμάτια του Σκορπάω, τα περισσότερα τα έχω παίξει σε συναυλίες μου, τα έχω δοκιμάσει στον κόσμο. Αυτό είναι ένα πολύ ωραίο φίλτρο για να μετρήσω τη δυναμική του κάθε κομματιού και τις ανάγκες του. Αυτή η δουλειά είχε γίνει με έναν τρόπο αβίαστο και από πολύ πριν μπω στο στούντιο για να γράψω.
Έπειτα, η διαδικασία του studio έγινε με αρκετά συμπαγές τρόπο. Είναι κατά βάση ηχογραφημένος ζωντανά, όμως σε γκρουπ, δηλαδή τα ρυθμικά όργανα μαζί, τα βιολιά μαζί και ούτω καθ’ εξής. Παίζοντας με τους μουσικούς, που είναι ούτως ή άλλως οι συνεργάτες μου και στις δικές μου ζωντανές εμφανίσεις, με βοηθάει πάρα πολύ. Έχω μεγαλύτερη επίγνωση του αποτελέσματος πριν ξεκινήσει η ηχογράφηση, είναι βιωμένα ήδη τα τραγούδια, πράγμα που μας βοηθάει να «λυθούμε» πιο εύκολα.
Φαντάζομαι είναι διαφορετικά, ίσως πιο εύκολα, έχοντας τους μουσικούς σου στο studio, γιατί υπάρχει άλλο δέσιμο και επικοινωνία.
Ναι, κάποια πράματα είναι λυμένα εξαρχής. Γνωρίζεις πολλά πράματα εκ των προτέρων, αφού τα κομμάτια έχουν ήδη παιχτεί.
Έχεις κάποιο τραγούδι που αγαπάς λίγο περισσότερο από τα υπόλοιπα ή που σημαίνει πολλά για σένα;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο. Ίσως ανάλογα με την κάθε εποχή ή περίοδο κάτι να με παρακινήσει περισσότερο. Όλα τα κομμάτια βρίσκονται μεταξύ πολιτικού λόγου, κοινωνικής ευαισθησίας ή ερωτικού περιεχομένου και κάπως το ένα υπάρχει μέσα στο άλλο. Πιστεύω σε αυτό. Και ούτως ή άλλως και στα τραγούδια που ακούω σαν ακροατής αυτό είναι που πάντα βρίσκω να με κινεί. Έτσι, αναλόγως με την κάθε συνθήκη ή περίοδο μπορεί δύο τραγούδια που έχουνε πολιτική αναφορά να με εκφράσουν εκείνη την ώρα περισσότερο και πάει λέγοντας.
Παρά το νεαρό της ηλικίας σου, έχεις συνεργαστεί με κάποια σπουδαία ονόματα της εγχώριας μουσικής σκηνής. Ενδεικτικά, αναφέρω τον Ορφέα Περίδη, Φοίβο Δεληβοριά, Δημήτρη Μυστακίδη και πρόσφατα δισκογραφικά και με τον Σωκράτη Μάλαμα στο νέο σου τραγούδι «Θα περάσουνε οι μέρες». Πώς βιώνεις αυτές τις στιγμές μαζί τους; Τι παίρνεις/κερδίζεις σαν Γιάννης;
Με τον κάθε ένα από αυτούς που αναφέρεις υπάρχει μια διαφορετική ιστορία γνωριμίας και συνύπαρξης. Ο Μυστακίδης ήταν δάσκαλος μου στο μεταπτυχιακό που προανέφερα, ενώ ο Δεληβοριάς μου έδωσε την πρώτη «πάσα» να ανέβω στη σκηνή με του ήρθα να μείνω στην Αθήνα. Ο Ορφέας και ο Σωκράτης, δύο άνθρωποι που εκτιμώ πάρα πολύ για την τραγουδοποιητική τους πλευρά και άρτιοι κιθαρίστες, συμμετέχουν στον πρώτο και δεύτερο μου δίσκο αντίστοιχα, ερμηνεύοντας από ένα τραγούδι μου.
Όλους τους γνώρισα και επαληθεύτηκε με το παραπάνω όλο αυτό, ενώ έχω δεχτεί και την εκτίμησή τους, πράγμα που μου δημιουργεί μια τεράστια χαρά. Θα ακουστεί κλισέ αλλά είναι σαν να τους γνωρίζεις από καιρό με έναν τρόπο κι αυτό αποπνέει μια γλυκιά ησυχία. Μπορείς να νιώθεις ασφαλής, κάπου που συναντιέσαι με ανθρώπους που τους ακολουθούσες και άκουγες από μικρή ηλικία. Όποτε θα συναντηθούμε, θα ανταλλάξουμε ωραίες κουβέντες, θα πούμε τα νέα μας.
Φαντάζομαι μερικούς τους άκουγες και πολύ πριν ξεκινήσεις την καριέρα σου δισκογραφικά, σωστά; Οπότε το να βρίσκεστε και να δημιουργείτε κάτι μαζί είναι κάτι πολύ όμορφο και ιδιαίτερο.
Έχει εκπλήρωση, έχει χαρά και κυρίως ησυχία.
Κεφάλαιο Κώστας Σκαρβέλης: Γνωρίζω πως έχεις κάνει μια μουσικολογική μελέτη πάνω στο έργο του. Πώς το επέλεξες αυτό;
Αυτόν σίγουρα θα ήθελα να τον είχα γνωρίσει (γέλια). Έκανα ένα μεταπτυχιακό πάνω στον Αστικό Λαϊκό Πολιτισμό στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη. Εκεί στην αναζήτηση ενός θέματος για την πτυχιακή μου εργασία -μιας που ασχολούμαι με την λαϊκή κιθάρα, διάλεξα έναν μουσικό ο οποίος είχε τρομερό ενδιαφέρον σαν κιθαρίστας, σαν συνθέτης και σαν επιλογές τραγουδιών και ανθρώπων οι οποίοι τραγούδησαν τα κομμάτια του.
Με λίγα λόγια, όλη του η πορεία είναι μια μικρή περίληψη όλου αυτού που λέμε ρεμπέτικο του μεσοπολέμου, δηλαδή των δεκαετιών ’20 και ’30 και λίγο του ’40. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που ασχολήθηκα στο μεταπτυχιακό μου με τον Σκαρβέλη, το οποίο ήταν αμιγώς μουσικολογικό, αφορούσε κάποια συγκεκριμένα τραγούδια του και είχε κατά βάση ακαδημαϊκήκατεύθυνση. Έκανα ουσιαστικά μια μουσικολογική ανάλυση κάποιων κομματιών.
Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό, έχοντας πάρει ήδη μια ώθηση από τα πρώτα κομμάτια που είχα αναλύσει, σκέφτηκα πως θα ήταν ωραία ιδέα να το αναπτύξω αυτό σε όλο του το έργο. Έτσι, μέσα σε εφτά χρόνια κατέγραψα όλα του τα κομμάτια σε παρτιτούρες, βρήκα τις περισσότερες από τις φωτογραφίες των δίσκων 78 στροφών που είχαν κυκλοφορήσει, μαζί με κάποια βιβλιογραφικά και ερευνητικά στοιχεία τα οποία κατάφερα να συλλέξω.
Συμπυκνώνοντας όλα αυτά σε μία καταγεγραμμένη δουλειά, προέκυψε αυτό το αποτέλεσμα το οποίο χάρηκα πολύ που ολοκληρώθηκε. Ήταν μεγάλο και δύσβατο λόγω της απόστασης πολλών χρόνων, της δυσκολίας πρόσβασης στο ηχητικό υλικό, ακόμη και της ακρόασης των τραγουδιών λόγω των ηχητικών δυσκολιών. Βρήκα 163 τραγούδια. 157 καταγράφηκαν, ενώ τα έξι έμειναν ως τίτλοι μόνο, διότι δεν μπόρεσα να βρω τις ηχογραφήσεις των δίσκων.
Ποια η επίδραση του έργου του στην δική σου έμπνευση και δημιουργία;
Σίγουρα ήταν μεγάλη, αλλά δεν μπορώ να την προσδιορίσω ακριβώς. Η αλήθεια είναι πως έχω γράψει ένα τραγούδι στο οποίο -αν και σε διαφορετικό μοτίβο και στιχουργικά- είχα πάρει τις πρώτες επτά-οκτώ νότες από τραγούδι του Σκαρβέλη και τους έβαλα μέσα σε ένα δικό μου τραγούδι, πειραματικά. Το είχα παίξει στην παρουσίαση του μεταπτυχιακού. Αυτό είχε ένα τεχνικό ενδιαφέρον για να δω πώς μπορώ να πάρω κάτι και να το φέρω στα μέτρα μου. Κατά τ’ άλλα, νομίζω ότι η επιρροή υπάρχει και ασυνείδητα πολλές φορές, κυρίως στο μουσικό κομμάτι όμως.
Γιάννη, τι σημαίνει για σένα το λαϊκό τραγούδι;
Για μένα είναι η βάση, το τραγούδι στο οποίο μπορείς να βασιστείς για να γλεντήσεις, για να ξεφαντώσεις, να προβληματιστείς, για να θρηνήσεις ή να βγάλεις τον πόνο σου και την πίκρα σου. Δεν είναι τυχαίο που στις κοινωνικές εκδηλώσεις που μας περιβάλλουν δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να μην τραγουδήσει, να μην ψελλίσει κάποιον σκοπό εφόσον προκύψει η αφορμή για τραγούδι. Λαϊκό τραγούδι δεν είναι μόνο ό,τι εμπεριέχει ενδεχομένως μόνο το μπουζούκι, αλλά μπορεί να είναι ένα ρετρό τραγούδι του Αττίκ, ένα πιο σύγχρονο τραγούδι του Σαββόπουλου ή του Παπάζογλου. Είναι κάτι το οποίο διαμορφώνεται.
Το ρεμπέτικό τραγούδι είναι λαϊκό τραγούδι. Δηλαδή, ο Βαμβακάρης ήταν ένας λαϊκός τραγουδοποιός/τραγουδιστής. Είναι συγκινονούντα δοχεία όλα αυτά τα πράγματα. Λαϊκό τραγούδι είναι όλο αυτό το οποίο μας περιβάλλει: οι μουσικοί, οι συνθέτες, οι στιχουργοί και οι τραγουδιστές, που χωρίς όλο αυτό θα ήταν πολύ λειψό καθετί που βλέπουμε γύρω μας. Π.χ. ο Σκαρβέλης είναι από τους συνθέτες που έχει σίγουρα πέντε – δέκα τραγούδια που ξέρει όλος ο κόσμος, αλλά ο ίδιος κόσμος μπορεί να μην ξέρει τον ίδιο τον Σκαρβέλη και την προέλευση των κομματιών, όπως το «Σε Γελάσανε», ή το «Τί σου λέει η μάνα σου για μένα». Είναι ουσιαστικά πρόγονοι του μετέπειτα λαϊκού τραγουδιού.
Ο Τσιτσάνης δεν θα υπήρχε χωρίς τον Μάρκο και ο Άκης Πάνου χωρίς τον Τσιτσάνη και πάει λέγοντας. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους ήταν αδικημένοι γιατί έζησαν και έφυγαν από τη ζωή σε μια περίοδο που δεν υπήρχε καμία μέριμνα δυστυχώς από την πολιτεία. Δεν ήταν καν αναγνωρισμένοι. Τους χρωστάμε τουλάχιστον ένα φόρο τιμής και αναγνώριση του έργου τους.
Ακούς σύγχρονη ελληνική μουσική;
Ναι, βέβαια!
Τι μουσική μπορεί να βάλεις να ακούσεις δηλαδή;
Ακούω καθετί ενδιαφέρον για εμένα. Δίνω βάση στη μουσική κατεύθυνση του κομματιού και ο στίχος μετά θα με παρακινήσει να επιμείνω. Μου αρέσει να ακούω όλα τα είδη, αρκεί να έχουν ένα ποιοτικό ενδιαφέρον και να λένε κάτι. Από λαϊκό, ρεμπέτικο, σε hip hop, παραδοσιακά και πιο ethnik μουσικές, οτιδήποτε ενδιαφέρον που παράγει ένα ωραίο αποτέλεσμα.
Γράφονται πάρα πολλές ενδιαφέρουσες μουσικές, υπάρχουν σχήματα που είναι πολύ ορεξάτα να παρουσιάσουν την άποψή τους και αυτό αφορά πολύ κόσμο. Δεν είμαι απαισιόδοξος όσον αφορά την παραγωγή έργου. Δεν ξέρω εάν είμαι τόσο αισιόδοξος σε σχέση με την προβολή όλων αυτών των μουσικών.
Τελευταία όμως βλέπουμε και πολλές εκπομπές ή σειρές στην τηλεόραση, όπως το Μουσικό Κουτί ή τα Νούμερα του Φοίβου Δεληβοριά που βλέπουμε το λαϊκό αλλά και άλλα είδη να αποκτούν μια πλατφόρμα.
Αυτές οι εκπομπές που αναφέρεις είναι αξιόλογες και είναι πολύ ευχάριστο που υπάρχουν στην τηλεόραση, μια εξαίρεση στον ως επί το πλείστον τηλεοπτικό σκουπιδότοπο. Και το λαϊκό και το παραδοσιακό που αναφέρεις, προβάλλονται. Υπάρχουν και άλλα είδη που χρειάζονται περισσότερο χώρο για να προβληθούν.
Από εκεί και πέρα, υπάρχουν μουσικές που θα τις βρεις στον χώρο τους, εκεί που αναπνέουν φυσιολογικά, την underground σκηνή θα τη βρεις στον ανάλογο χώρο, το πανηγύρι θα το συναντήσεις στον τόπο του και θα πρέπει να πας την συγκεκριμένη ημερομηνία για να το δεις και να βιώσεις την αλήθεια του. Ωραία και η τηλεοπτική εκπομπή αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει την βιωματική εμπειρία, τη συνδιάδραση.
Ποια είναι τα πλάνα σου για τον επόμενο καιρό;
Ο δίσκος κυκλοφόρησε και σε λίγες ημέρες θα τον έχω και στα χέρια μου. Τις Παρασκευές 3 και 17 Φεβρουαρίου θα κάνουμε δύο live παρουσιάσεις του δίσκου, όπου θα παίξουμε με όλη τη μπάντα στο κέντρο της Αθήνας, στη μουσική σκηνή Ilion Plus. Mε εφαλτήριο αυτές τις δύο εμφανίσεις, θα ταξιδέψουμε σε διάφορα μέρη σε όλη την Ελλάδα όπου θα παρουσιάσουμε τα τραγούδια στον δρόμο προς το καλοκαίρι. Το ζωντανό είναι πάντα εκεί που αναπνέουν οι μουσικές και τα τραγούδια και θα φροντίσουμε να παίξουμε όσο περισσότερο μπορούμε.
______________________
Το νέο album του Γιάννη Παπαγεργίου με τίτλο Σκορπάω κυκλοφόρησε και είναι διαθέσιμο για ακρόαση ψηφιακά σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες.
