Cinematic Odyssey #48: Οι ταινίες της εβδομάδας!

Μέσα από φαινομενικά απλές ιστορίες, οι ταινίες της εβδομάδας ξεδιπλώνουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, την τραγικότητα και το χιούμορ που εναλλάσσονται σχεδόν ανεπαίσθητα, και το βάθος που κρύβεται σε κάθε μικρή απόφαση. Σε τρεις λοιπόν διαφορετικές γωνιές του κόσμου, η ψυχή δοκιμάζεται και η ελπίδα, όσο διστακτική κι αν είναι, ανασαίνει ακόμη. 

______________________

Little Miss Sunshine (2006, Jonathan Dayton & Valerie Faris)

Στην ταινία “Little Miss Sunshine”, παρατηρούμε μία δυσλειτουργική, αλλοπρόσαλλη οικογένεια που ο καθένας κουβαλά την δική του ιστορία. Η μικρή κόρη, Όλιβ, ονειρεύεται να συμμετάσχει σε έναν διαγωνισμό ομορφιάς που ονομάζεται “Little Miss Sunshine”. Ο πατέρας της, coach αυτοβελτίωσης βρίσκεται συχνά σε σύγκρουση ιδεολογικά με την γυναίκα του, μία εξαντλημένη και κατανοητική γυναίκα. Ο γιος της οικογένειας, ένας μυστήριος νέος που επιχειρεί να μην μιλήσει σε κανέναν έως ότου γίνει πιλότος. Μαζί τους, ο θείος της Όλιβ, ένας ομοφυλόφιλος που μόλις επιχείρησε απόπειρα αυτοκτονίας καθώς και ο παππούς της οικογένειας, ένας καυστικός ηλικιωμένος με εθισμό στα ναρκωτικά. Όλοι μαζί θα ταξιδέψουν σε ένα παλιό κίτρινο βαν από το Νέο Μεξικό ως την Καλιφόρνια για να συνοδεύσουν την Όλιβ στον διαγωνισμό. Ένα ατύχημα με τον συμπλέκτη του βαν, μια στάση για φαγητό, μια απώλεια, κι ένα ξέφρενο φινάλε στη σκηνή του διαγωνισμού οδηγούν τους ήρωες σε μια κωμικοτραγική απογύμνωση των εμμονών τους.

Η ταινία είναι μία ιστορία για την εξοικείωση με την αποτυχία. Μαθαίνουμε πως η  κοινωνία τείνει να επιβραβεύει τους νικητές, αλλά η ταινία αποδεικνύει πως η ευτυχία δεν βρίσκεται στο τρόπαιο, αλλά στη διαδρομή. Και η διαδρομή αυτή εμπεριέχει μία ολότητα γεγονότων και συναισθημάτων: γέλια, εξευτελισμούς, πόνο και αγάπη. Η ταινία γελοιοποιεί τα πρότυπα επιτυχίας και ομορφιάς, ανατρέποντάς τα με το ίδιο τους το ύφος: ένα τσίρκο γελοιοτήτων όπου η αθωότητα της Όλιβ φωτίζει την σκηνή. Ανατέμνοντας την σύγχρονη Αμερική, όπου επικρατεί ο εμμονικός ατομικισμός και η αποσύνθεση της οικογένειας, η ταινία μεταφέρει ένα υπόγειο αλλά σαφές μήνυμα: η ομορφιά δεν βρίσκεται στα τρόπαια, αλλά στο να μένεις δίπλα σε εκείνους που αγαπάς, ακόμα κι όταν όλα καταρρέουν. 

______________________

Two Days, One Night (2014, Jean-Pierre & Luc Dardenne)

Στην ταινία “Two Days, One Night”, η Σάντρα είναι μια εργάτρια εργοστασίου στο Βέλγιο που επιστρέφει στη δουλειά της έπειτα από απουσία λόγω κατάθλιψης. Ξαφνικά όμως, μαθαίνει πως η εργοδοσία της έθεσε στους συναδέλφους της ένα τρομερό δίλημμα: είτε θα πάρουν ένα μπόνους 1000 ευρώ, είτε θα διατηρήσει εκείνη τη θέση της. Με μόνο ένα σαββατοκύριακο στη διάθεσή της, ξεκινά μια περιπλάνηση από πόρτα σε πόρτα, προσπαθώντας να πείσει τους συναδέλφους της να θυσιάσουν το δικό τους όφελος για χάρη της. Συχνά με την πρόφαση της οικονομικής κρίσης, οι συνάδελφοι της απορρίπτουν την πρότασή της, αναδεικνύοντας το αμείλικτο πρόσωπο μιας κοινωνίας που έχει εσωτερικεύσει τον ανταγωνισμό ως κανονικότητα. Η Σάντρα δεν πολεμά απλώς για τη δουλειά της· πολεμά για την αξιοπρέπεια της ύπαρξής της. Η κάθε άρνηση που δέχεται δεν είναι απλώς μια απώλεια ψήφου αλλά ένα χτύπημα στην αυτοεκτίμησή της, μια υπενθύμιση του πόσο εύκολα μπορεί να παραγκωνιστεί ένας άνθρωπος που κουβαλά την αδυναμία σαν στίγμα. Οι συνάδελφοι της, από την άλλη, δεν παρουσιάζονται ως κακοί. Αντιθέτως, είναι άνθρωποι με δικά τους προβλήματα, οικογένειες, χρέη, όνειρα. Κάθε τους όχι είναι ανθρώπινο, συχνά πονεμένο. Κι εκεί βρίσκεται η τρομακτική αλήθεια της ταινίας: η σκληρότητα δεν είναι πάντα προϊόν κακίας, αλλά ανάγκης.

Οι Νταρντέν καταγράφουν με λεπτεπίλεπτη ακρίβεια την αόρατη βία του καπιταλισμού πάνω στο άτομο και την κοινότητα. Το δίλημμα της Σάντρα, ατομικό όφελος ή συλλογική αλληλεγγύη, την εξαντλεί, όμως εκείνη συνεχίζει. Η ταινία αποτελεί μια υπαρξιακή εξερεύνηση, καθώς παρακολουθούμε την Σάντρα να μεταμορφώνεται. Σε έναν κόσμο που σε μαθαίνει να σκύβεις, εκείνη στέκεται όρθια και έτσι η πράξη της διεκδίκησης της επιστρέφει την αυτοεκτίμηση. Το θαύμα της ταινίας βρίσκεται στο γεγονός ότι μέσα σ’ αυτό το παγωμένο τοπίο της Ευρώπης εγκλωβισμένης στη λογική του κέρδους, φυτρώνει κάτι αληθινό: η αλληλεγγύη. 

______________________

Boy (2010, Taika Waititi)

Στη Νέα Ζηλανδία την δεκαετία του ‘80, ο εντεκάχρονος Boy μεγαλώνει με τα ξαδέλφια του και τον μικρό αδερφό του, Rocky, σ’ ένα απομονωμένο αγρόκτημα. Οι γονείς τους είναι απόντες: η μητέρα τους πέθανε στη γέννα του Rocky και ο πατέρας τους, Άλαμειν, έχει χαθεί στα αζήτητα του εγκλήματος και της φυλακής. Ο Boy έχει κατασκευάσει στο μυαλό του έναν μύθο, με τον πατέρα του να είναι κάτι ανάμεσα σε καουμπόη, πολεμιστή νίντζα και εραστή της μουσικής του Michael Jackson. Κάθε αναφορά στον Άλαμειν είναι βουτηγμένη στη φαντασία μιας και σκιαγραφεί τον πατέρα του ως έναν δυναμικό και σκληρό άντρα που παλεύει με συμμορίες και σύντομα θα γυρίσει να τους πάρει όλους μακριά από τη μιζέρια. Και τότε, εκείνος επιστρέφει, ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση. Όχι σαν υπερήρωας, αλλά σαν ένας άνδρας αστείος, άτονος, εγωκεντρικός με δύο αδέξιους φίλους και μοναδικό σκοπό να ξεθάψει ένα μεταλλικό κουτί γεμάτο λεφτά που είχε θάψει χρόνια πριν, μετά από μια μικροληστεία. Η σχέση του με τον πατέρα του αποδομείται με σπαραχτική λεπτότητα: από τη λατρεία περνά στην απογοήτευση, και τελικά στη συνειδητοποίηση και συγχώρεση. Στο μεταξύ, οι στιγμές παιδικού παιχνιδιού, αδελφικής αγάπης και χιούμορ με το χαρακτηριστικό στιλ του Waititi λειτουργούν ως αντίβαρο στην αργή, ανελέητη ωρίμανση.

Το Boy είναι μια από τις πιο συγκινητικές σπουδές πάνω στην παιδική φαντασία και την αναπόφευκτη απομυθοποίηση του πατρικού προτύπου. Είναι μία ταινία που αφήνει μία τρυφερότητα αλλά και μία αφέλεια, που φωτίζει τις πληγές της αποικιοκρατίας, της πατρικής απουσίας, της φτώχειας. Ο Waititi, με μια ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα στο χιούμορ και τον πόνο, μας υπενθυμίζει πως η ενηλικίωση περνά μέσα από την εγκατάλειψη των ψευδαισθήσεων που άλλοτε μας προστάτευαν. Η αληθινή ελπίδα δεν γεννιέται στην εξιδανίκευση, αλλά στην αποδοχή της πραγματικότητας. Κι έτσι, ακόμη κι αν οι γονείς σου δεν στάθηκαν ποτέ ήρωες, εσύ έχεις τη δυνατότητα να γίνεις κάτι περισσότερο.

______________________