Cinematic Odyssey #42: Οι ταινίες της εβδομάδας!

Στις ταινίες τις εβδομάδας, μεταφερόμαστε από το μουντό Ελσίνκι στην παγωμένη Μοντάνα και ως τις όχθες του Σουτσόου ποταμού, όπου η κινηματογραφική μοναξιά συναντά τον έρωτα, την απουσία, τη χαμηλόφωνη επιθυμία. Η Kelly Reichardt, o Aki Kaurismäki και ο Lou Ye, χωρίς να έχουν τίποτα εμφανές κοινό μεταξύ τους, χαρτογραφούν τους ίδιους μυστηριώδεις χάρτες. Οι χαρακτήρες κυκλοφορούν μέσα σε κόσμους σχεδόν άδειους, σαν φαντάσματα με σώμα. Κι όμως,  ο καθένας από αυτούς κυνηγάει κάτι που δεν μπορεί να κατονομάσει. Ένα βλέμμα, μια απλή πράξη, μια αόριστη ανάμνηση. 

______________________

Shadows in Paradise (1986, Aki Kaurismäki)

Εμπνευσμένη από την αισθητική και την θεματολογία του Robert Bresson η ταινία “Shadows in Paradise” παρουσιάζει τoν Nikander, έναν σκουπιδιάρη. Δουλεύει, τρώει μόνος, ζει μόνος. Η ζωή του είναι ένα άδειο container. Μέχρι που γνωρίζει την Ilona, μια γυναίκα ταμία, εξίσου εσωστρεφή και αποξενωμένη. Δεν υπάρχουν μεγάλοι διάλογοι, ούτε ρομαντικές εξομολογήσεις. Ο έρωτας δεν έρχεται με σαμπάνιες. Έρχεται με ένα απλό κάθισμα σε ένα παγκάκι. Ο κόσμος του Kaurismäki είναι γεμάτος απλούς ανθρώπους που δεν έχουν λόγια, μόνο σιωπές. Που καπνίζουν, κοιτούν κάτω, και αν πουν κάτι, είναι κοφτό και κάπως άγαρμπο. Αλλά εκεί βρίσκεται η μαγεία: το συναίσθημα υπάρχει, ακόμη κι αν δεν εκφράζεται. Η ταινία σε λιγότερο από 75 λεπτά αφηγείται μια από τις πιο αυθεντικές ιστορίες αγάπης, χωρίς ποτέ να υψώσει τη φωνή της. Μας υπενθυμίζει τί εστί μοναξιά και πώς ένας άνθρωπος, επίσης μοναχικός μπορεί να γεμίσει ένα κενό που κανείς άλλος δεν έβλεπε.

Ο Nikander δεν αλλάζει ξαφνικά, δεν μεταμορφώνεται· δεν υπάρχει δραματική «κάθαρση» ούτε εντυπωσιακή αφήγηση. Κι όμως, κάτι ριζικό αλλάζει: η παρουσία της Ilona του δίνει έναν σκοπό που δεν χρειάζεται να διατυπωθεί, μόνο να βιωθεί. Όταν χάνει τη δουλειά του και όλα μοιάζουν να βυθίζονται σε ακόμα πιο σκοτεινές αποχρώσεις, δεν είναι η ελπίδα που τον σώζει – είναι η επιμονή να παραμείνει ανοιχτός σε μια επαφή, όσο αδέξια, αμήχανη, ή σύντομη κι αν είναι. Το Shadows in Paradise είναι μια ταινία που αρνείται τον εντυπωσιασμό. Στήνει το βλέμμα της στους ανθρώπους που περνούν απαρατήρητοι, στους εργάτες, στους κουρασμένους, στους σιωπηλούς. Κι όμως, εκεί που όλοι βλέπουν σκιές, ο Kaurismäki βλέπει έναν κόσμο εσωτερικής ευγένειας και συγκρατημένου πάθους, που δεν έχει ανάγκη από διακηρύξεις. Γιατί όταν η αγάπη δεν λέγεται, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει· μπορεί να υπάρχει ακόμα πιο έντονα. Όπως το τσιγάρο που σιγοκαίει στα χείλη κάποιου που δεν μιλά, αλλά μένει εκεί, μαζί σου.

______________________

Certain Women (2016, Kelly Reichardt)

H ταινία “Certain Women” χωρίζεται σε τρεις ανεξάρτητες ιστορίες με κοινό παρονομαστή την αφόρητη μοναξιά και την ανέλπιδα προσπάθεια για ουσιαστική σύνδεση. Στην πρώτη ιστορία, η Laura Dern υποδύεται μια δικηγόρο που ένας πελάτης της αρνείται πεισματικά να την ακούσει, παραμόνο αν επιβεβαιώσει τα λόγια της κάποιος άντρας. Η σχέση τους εξελίσσεται σε μια μικρή κρίση με αβέβαιη έκβαση. Στην δεύτερη ιστορία, η Michelle Williams υποδύεται μια μητέρα και σύζυγο που παλεύει να φτιάξει ένα οικολογικό εξοχικό σπίτι. Μαζί με τον άντρα της και την αποξενωμένη έφηβη κόρη τους, επισκέπτονται έναν ηλικιωμένο άντρα αλλά αυτό που μας τραβά την προσοχή είναι η λεπτή ψυχολογική βία μιας γυναίκας που παλεύει να διατηρήσει έλεγχο μέσα από την επίφαση της κανονικότητας. Τέλος, στην τελευταία και πιο συναισθηματικά έντονη ιστορία, η μοναχική βοσκός υποδυόμενη από την Lily Gladstone ανακαλύπτει πως κάθε Πέμπτη βράδυ γίνεται ένα σεμινάριο νομικής σε σχολείο. Το παρακολουθεί χωρίς να έχει πραγματικό λόγο-απλώς θέλει να βλέπει τη νεαρή καθηγήτρια (Kristen Stewart). Ανάμεσά τους γεννιέται μια σχέση γεμάτη ντροπή, έλξη και παρεξήγηση. 

Το Certain Women αποπνέει μία ήπια ατμόσφαιρα, χωρίς αναπάντεχη πλοκή και θορυβώδεις διαλόγους.  Εκεί που εστιάζεις είναι στην στροφή του βλέμματος, στη φωνή που τρέμει λίγο, στην αγάπη που δεν ομολογείται ποτέ. Η Reichardt δεν ενδιαφέρεται για κορυφώσεις· θέλει να αγγίξει το βάρος της καθημερινής ύπαρξης. Οι γυναίκες της δεν ζητούν τίποτα θεαματικό-μόνο να τις προσέξει κάποιος. Και κάπου εκεί, στην τελευταία ιστορία, σιγανά, εμφανίζεται και η εκδοχή ενός έρωτα που δεν έχει μάθει να μιλά, μόνο να ελπίζει. Ένας έρωτας γεμάτος τρέμουλο, φόβο και στοργή, που δεν έχει γλώσσα-μόνο βλέμμα.

______________________

Suzhou River (2000, Lou Ye)

Η ταινία “Suzhou River “ ξεκινά με έναν αφηγητή – που ποτέ δεν βλέπουμε, παραμόνο ακούμε. Ο αφηγητής μας μιλάει για μια γυναίκα που γνώρισε: τη Meimei, μια μυστηριώδη ύπαρξη που φοράει κοστούμι γοργόνας σε shows. Ο αφηγητής νιώθει πως αυτή είναι ίδια με μια άλλη γυναίκα που αγάπησε κάποτε ο Mardar, ένας παραβατικός τύπος που έκανε απαγωγές για λογαριασμούς γκάνγκστερ. Η Moudan, η αγαπημένη του Mardar, εξαφανίστηκε πέφτοντας στο ποτάμι. Ωστόσο, το σώμα της δεν έχει βρεθεί. Ζει, λοιπόν, ακόμα; Είναι η ίδια με τη Meimei; Και τί συμβαίνει όταν ο Mardar, τυχαία γνωρίζει μία γυναίκα ίδια με την Moudan; Από εκεί και πέρα, το φιλμ γίνεται ένα ψυχεδελικό παιχνίδι ταυτότητας και μνήμης. Η αφήγηση είναι μη γραμμική, με την κάμερα να είναι χειροκίνητη. Η αγάπη μοιάζει με όνειρο μέσα σε όνειρο. Ο θεατής δεν ξέρει ποτέ τι είναι αλήθεια, τι είναι ανάμνηση και τι φαντασία. Στο Suzhou River, παρατηρούμε μία πόλη χαοτική,  γεμάτη ομίχλη, βάρκες, φώτα νέον και βιομηχανική θλίψη. Οι χαρακτήρες κινούνται σαν να είναι παγιδευμένοι σε ταινία του ίδιου τους του μυαλού.

Ο έρωτας εδώ δεν είναι ρεαλιστικός· είναι μεταφυσική εμμονή. Είναι η ανάγκη να πιστέψεις πως κάτι που χάθηκε μπορεί να επιστρέψει ακόμη κι αν δεν υπήρξε ποτέ. Ή μάλλον, να επιστρέψει με άλλη μορφή, σαν φάντασμα, σαν προβολή, σαν ψευδαίσθηση που χρειάζεσαι περισσότερο απ’ την αλήθεια. Ο Mardar ψάχνει την Moudan όχι επειδή είναι σίγουρος πως ζει – αλλά επειδή δεν μπορεί να αντέξει την ιδέα ότι πέθανε. Η ταινία μας μιλά για την εμμονή που παίρνει τη μορφή αγάπης, για την απώλεια που γίνεται ταυτότητα. Σε έναν κόσμο που όλα μοιάζουν ρευστά, μονάχα ο πόθος δείχνει να έχει πυκνότητα. Δεν ξέρουμε αν η Meimei είναι η Moudan. Δεν ξέρουμε αν η ιστορία που ακούμε συνέβη ποτέ. Αλλά ξέρουμε ότι ο πόνος είναι αληθινός. Ότι η ανάγκη να πιστέψεις σε κάτι ή σε κάποιον είναι αληθινή.

______________________