Cinematic Odyssey #35: Οι ταινίες της εβδομάδας!
Υπάρχει μια στιγμή όπου το βλέμμα σταματά πάνω στον άλλον – και εκεί, για μια αναλαμπή, γεννιέται ένας ολόκληρος κόσμος. Για την έβδομη τέχνη, ο έρωτας, είτε ως βαθιά ένωση είτε ως εφήμερο όνειρο, μετατρέπεται σε καθρέφτη μέσα στον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας. Στις ταινίες της εβδομάδας, οι ήρωες μεταφέρονται σε κόσμους όπου η αγάπη αποτελεί μία προβολή της δικής τους φαντασίας παρά μια αμοιβαία πραγματικότητα. Η επιθυμία εδώ δεν είναι μόνο συναισθηματική, αλλά και φιλοσοφική. Είναι η επιθυμία για το άπιαστο, το ατελές, το εφήμερο. Έτσι και οι ταινίες αυτές, μιλούν για την σύγκρουση ανάμεσα στο όνειρο και το αναπόφευκτο ξύπνημα.
______________________
Four Nights of a Dreamer (Robert Bresson, 1971)
Σαφώς εμπνευσμένος από τις λευκές νύχτες του Ντοστογιέφσκι, ο βαθιά φιλοσοφικός και συνάμα λιτός Bresson κινηματογραφεί μία από τις πιο ονειρικές ταινίες του “Four Nights of a Dreamer “. Η ιστορία επικεντρώνεται σε έναν νεαρό ζωγράφο, τον Jacques ο οποίος καθώς βαδίζει στον νυχτερινό του περίπατο γνωρίζει την Marthe, μία γυναίκα που στέκεται στην άκρη του Σηκουάνα έτοιμη να δώσει τέλος στη ζωή της. Τότε λοιπόν, αφού την βοηθήσει να μην το κάνει, ξεκινά ανάμεσα τους να αναπτύσσεται μία ιδιαίτερη σχέση καθώς συναντιούνται για τέσσερις μέρες. Η σχέση αυτή μοιάζει με αποσπάσματα από ένα ημερολόγιο, καθώς οι δύο αυτοί ήρωες μοιράζονται βιώματα, βλέμματα και ανεκπλήρωτες υποσχέσεις. Ο Jacques θα ερωτευτεί την Marthe, παρόλο που εκείνη είναι ερωτευμένη με έναν άλλο άνδρα. Έτσι λοιπόν, η αγάπη γεννιέται, αλλά παραμένει αιωρούμενη, ατελής.
Ο Bresson προσδίδει μία ονειρική έκφανση του αδύνατου της αγάπης, μιας και η σχέση ανάμεσα στους δυο μοιάζει ποιητική: αγγίγματα που δεν ολοκληρώνονται, βλέμματα που χάνουν το αντικείμενό τους, ένας έρωτας που δεν είναι έρωτας, αλλά απλώς μια εκδοχή του, ένα ψευδαισθητικό σκίτσο. Η επιλογή του Jacques να είναι καλλιτέχνης δεν είναι τυχαία – καθώς αδυνατεί να ζήσει τον έρωτα, μπορεί όμως να τον αποτυπώσει, να τον πλάσει πάνω στον καμβά του, λευκό και απλησίαστο, όπως και το ίδιο το όνειρό του. Ο Robert Bresson προσεγγίζει τον έρωτα ως μια υπαρξιακή αναμονή, μια ονειροπόληση που ποτέ δεν φτάνει στην πραγματική της ολοκλήρωση, εξού και οι ομοιότητες του με τις Λευκές Νύχτες. Και εδώ, ο έρωτας δεν είναι μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, αλλά ένα αέναο κύμα που έρχεται και φεύγει, χωρίς ποτέ να αγγίξει την ακτή.
______________________
Claire’s Knee (Éric Rohmer,1970)
Γνωρίζουμε όλοι το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του Rohmer να αποτυπώνει με ονειρική διάθεση τις εποχές, ειδικότερα του καλοκαιριού. Έτσι και στο “Claire’s Knee”, εξερευνάται η επιθυμία μέσα από το παιχνίδι του βλέμματος και της απαγορευμένης απόστασης. Ο κεντρικός ήρωας, ο Jérôme είναι ένας άντρας που πλησιάζει την μέση ηλικία. Στην διάρκεια των ήρεμων καλοκαιρινών του διακοπών γνωρίζει την έφηβη Claire και αισθάνεται μία ιδιαίτερη έλξη για το γόνατο της. Είναι υποκειμενικό και ασαφές το αν είναι πράγματι ερωτευμένος μαζί της, καθώς η εμμονή του με το γόνατο της δεν αποδεικνύει απαραίτητα σαρκική έλξη, ούτε ρομαντική με την συμβατική έννοια. Αντιθέτως, η επιθυμία του είναι πιο αφηρημένη, σχεδόν μία φιλοσοφική ανάγκη να δοκιμάσει τα όρια της επιθυμίας του, χωρίς ποτέ να τα ξεπεράσει.
Η ταινία φαίνεται να αναδεικνύει ένα βασικό ζήτημα των ανθρωπίνων σχέσεων με ευρύτερες εφαρμογές: επιθυμούμε κάτι όχι επειδή το θέλουμε πραγματικά, αλλά επειδή είναι άπιαστο. Το σαγηνευτικό παιχνίδι ηθικής και αυτοεξαπάτησης του Rohmer φωτίζει την φιλοσοφική του διάθεση, δείχνοντας πόσο εύκολο και εθιστικό είναι το να ερωτευτείς μία ιδέα. Έτσι, εγείρεται ένας διαχρονικός προβληματισμός: η ηθική μας βασίζεται στις πράξεις μας ή στις σκέψεις μας; Και τελικά, είναι η ίδια η απόσταση αυτό που κάνει την επιθυμία τόσο ισχυρή;
______________________
Le Bonheur (Agnès Varda-1965)
Στον ηλιόλουστο κόσμο της Varda, η ευτυχία φαντάζει απλή, αρμονική και κατανοητή. Στην ταινία “Le Bonheur”, ένας νεαρός ξυλουργός, o François μαζί με την σύζυγο του Thérèse και τα δύο παιδιά τους ζουν μία ειδυλλιακή ζωή, μακριά από εντάσεις και φοβίες. Όταν όμως ο François γνωρίσει μία άλλη γυναίκα, δεν θα αντιμετωπίσει την απιστία ως απειλή για τον γάμο του, αλλά ως επέκταση της ήδη υπάρχουσας ευτυχίας του. Έτσι λοιπόν η ζωή του θα συνεχίσει να μοιάζει αψεγάδιαστη, μέχρι αυτή η ισορροπία να διαταραχτεί μοιραία.
Η ταινία αποκαλύπτει μία εναλλακτική οπτική για τις ανθρώπινες σχέσεις, μιας και ο Francois δείχνει πως παρότι έχει ερωμένη, συνεχίζει να αγαπά την γυναίκα του και να αισθάνεται πως η καινούργια του σχέση εμπλουτίζει την τωρινή του. Παρόλο που όπως βλέπουμε στην αρχή της ταινίας, ο ρομαντισμός και η αγάπη είναι ικανά να εξασφαλίσουν την ηρεμία μιας οικογένειας, παρατηρούμε πως όταν η ευτυχία είναι τόσο απόλυτη μπορεί να γίνει αποπνικτική. Η Varda, με τον καλοκαιρινό και φωτεινό κόσμο που δημιουργεί, μας μιλά για την αυτοκαταστροφική φύση της ανθρώπινης επιθυμίας, ζωγραφίζοντας ένα τοπίο που μοιάζει με ιμπρεσιονιστικό πίνακα – όπου όμως η ευτυχία δεν είναι ακριβώς αυτό που φαίνεται. Καθώς ολοκληρώνεται η ταινία μας προκαλείται εύλογα ο εξής προβληματισμός: είναι η ευτυχία ένα άθροισμα στιγμών, μια ατομική υπόθεση, ή μήπως προϋποθέτει τη συναίνεση και τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων;
______________________
