Cinematic Odyssey #28: Οι ταινίες της εβδομάδας!
Μέσω του κινηματογράφου συχνά αποτυπώνονται άυλα στοιχεία: η μνήμη, η αγάπη, η φθορά, ο χρόνος. Στις ταινίες της εβδομάδας θα εξετάσουμε τις διαφορετικές εκδοχές αυτών των εννοιών σε σχέση με τον άνθρωπο. Οι ιστορίες που θα αφηγηθεί κάθε ταινία δεν μας καλούν μόνο σαν θεατές αλλά σαν συμμετέχοντες σε μία φιλοσοφική εξερεύνηση του ανθρώπινου είναι. Μέσα από την αφήγηση, τα νοήματα γίνονται ξεκάθαρα: Πώς ζει κανείς όταν τα πάντα γύρω του –ο χρόνος, οι άνθρωποι, η ίδια η του ταυτότητα– γλιστρούν μέσα από τα δάχτυλά του;
______________________
My favourite cake (2024-Maryam Moghaddam & Behtash Sanaeeha)
Στην ταινία “My Favourite Cake” απεικονίζεται η ζωή μιας 70χρονης γυναίκας στην Τεχεράνη. Η Μahin είναι μία χήρα γυναίκα που βιώνει την τρίτη ηλικία μοναχικά, καθώς τα παιδιά της βρίσκονται στο εξωτερικό και μιλούν ελάχιστα και επιφανειακά μέσω βιντεοκλήσεων. Η μονοδιάστατη ρουτίνα της δεν την ικανοποιεί, έτσι λοιπόν αποφασίζει να την σπάσει και να συναντηθεί με τις φίλες της. Τότε θα γνωρίσει έναν συνομήλικο άντρα, τον Faramarz. Έτσι λοιπόν θα αναζωπυρωθεί η φλόγα της ζωής και μαζί του θα ζήσει τρυφερές και συνάμα απρόβλεπτες εμπειρίες.
Η ταινία αυτή εξερευνά κυρίως το θέμα της μοναξιάς και την ανάγκη για αποδοχή και αγάπη στην τρίτη ηλικία. Συνδυάζοντας χιούμορ και ευαισθησία, η αναζήτηση της Mahin για συντροφικότητα αποτελεί το σημαντικότερο νόημα της ταινίας. Από την άλλη, θίγονται εξίσου σημαντικά θέματα, όπως για παράδειγμα οι κοινωνικοί περιορισμοί που επιβάλλονται στις γυναίκες στο Ιράν. Παρόλα αυτά, η Mahin αντιστέκεται καθώς την απολαμβάνουμε σε σκηνές που χορεύει, πίνει και δεν φοράει την μαντήλα στο σπίτι της. Ο αυθεντικός τρόπος που αυτή η ανάγκη της απεικονίζεται παρακινεί όλους εμάς τους θεατές να αποδεσμευτούμε από τα στερεότυπα και τα κοινωνικά πρέπει και να απελευθερωθούμε. Η Mahin αποφασίζει να ζήσει με τις δικές της επιθυμίες και να χτίσει το δικό της καταφύγιο, έναν πλούσιο σε φυτά κήπο που αφιερώνει τον χρόνο της μόνη της αλλά και με τον Faramarz. Αυτός ο κήπος γίνεται σύμβολο της ελευθερίας της, ένας χώρος όπου κάθε φυτό και κάθε λουλούδι αντανακλά την εσωτερική της αναγέννηση. Οι πράξεις της Mahin είναι απλές αλλά βαθιά σημαίνουσες· κάθε φορά που φυτεύει έναν σπόρο, μοιάζει να ξεριζώνει από μέσα της κάθε ψήγμα κοινωνικής επιβολής, κάθε στοιχείο που δεν της ανήκει πραγματικά. Ο κήπος γίνεται ένα καταφύγιο, όχι μόνο από τον έξω κόσμο, αλλά και από τις ίδιες της τις αμφιβολίες.
______________________
Vortex (2021-Gaspar Noe)
Στο “Vortex” παρατηρούμε την ζωή ενός ηλικιωμένου ζευγαριού που παλεύει με την φθορά, την απομόνωση και την απώλεια. Η γυναίκα πάσχει από άνοια και σταδιακά χάνει την ταυτότητα της, ενώ ο άντρας αγωνίζεται να την βοηθήσει και συνάμα, ως κριτικός κινηματογράφου να ολοκληρώσει το τελευταίο του βιβλίο με θέμα την σύνδεση του κινηματογράφου με τα όνειρα. Η καθημερινότητα τους, σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία, αντικείμενα και αναμνήσεις είναι γεμάτη από μικρές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Η σχέση του ζευγαριού είναι βαθιά, αλλά φθαρμένη από την πίεση της ασθένειας και την αναπόφευκτη μοναξιά. Μία από τις πιο ψυχοφθόρες ασθένειες, η άνοια, συνάμα με τον χρόνο παίρνουν τα πάντα: τις μνήμες, τη λογική, τη σύνδεση. Η άνοια της γυναίκας είναι μια μεταφορά για ολόκληρη την ανθρώπινη ύπαρξη: Το να χάνουμε την μνήμη μας και σταδιακά την ταυτότητα μας δεν αποτελεί μόνο ένα ιατρικό πρόβλημα, αλλά υπενθυμίζει πως οι αναμνήσεις μας και η λογική μας είναι αυτές που μας κρατούν ολόκληρους. Τί απομένει όμως αν αυτά χαθούν;
Επιπλέον, στην ταινία εξετάζεται και η έννοια της απομόνωσης. Μέσω της διχοτόμησης της οθόνης τονίζεται η απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στους χαρακτήρες, ακόμα και αν βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Ωστόσο, μέσα από αυτή την απόλυτη ζοφερότητα, ο Noé βρίσκει χώρο για έναν ψίθυρο ανθρωπιάς. Οι στιγμές όπου οι χαρακτήρες αγγίζουν ο ένας τον άλλον, ακόμη και μέσα στη σύγχυσή τους, μας θυμίζουν τη δύναμη των μικρών στιγμών. Παρά τη φθορά, υπάρχει μια υποψία ότι η σύνδεση – όσο αδύναμη κι αν είναι – έχει αξία.
______________________
The Father (2020-Florian Zeller)
Στο “The Father”, γινόμαστε θεατές στον κόσμο του Άντονι, ενός ηλικιωμένου άνδρα που βλέπει τον κόσμο του να διαλύεται μέσα από τις ρωγμές της άνοιας. Παραδίδοντας μία καθηλωτική ερμηνεία, ο Anthony Hopkins ενσαρκώνει έναν περήφανο και ανεξάρτητο άντρα. Η κόρη του επιθυμεί να τον βοηθήσει όμως ο ίδιος πεισματικά αντιστέκεται σε έναν κόσμο που αψηφά την λογική του. Σταδιακά, αρχίζουμε και εμείς να χάνουμε την λογική μας καθώς βλέπουμε το διαμέρισμα να αλλάζει, με τις πόρτες και τα έπιπλα να μην είναι ίδια. Οι άνθρωποι εναλλάσσονται, με τις νοσοκόμες καθώς και την κόρη του Άντονι να αλλάζουν και εκείνες. Οι εναλλαγές αυτές αναδεικνύουν την ρευστότητα του χρόνου και δημιουργούν έναν λαβύρινθο που δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις. Ως θεατές παρατηρούμε το παρόν να διαλύεται, το παρελθόν να γίνεται θολό και το μέλλον να φαντάζει αδύνατο. Αυτή η χρονική ασυνέχεια δεν είναι μόνο ένα αφηγηματικό τέχνασμα, αλλά και μια υπαρξιακή δήλωση: χωρίς μνήμη, ο χρόνος καταρρέει.
Η ταινία δίνει επίσης έμφαση και στην αίσθηση της απώλειας. Ο Άντονι, εξαιτίας της απώλειας της μνήμης του χάνει και κάτι ακόμα: την επαφή του με τους ανθρώπους που αγαπά. Η κόρη του, παρόλο που τον αγαπά και θέλει να τον φροντίσει, νιώθει εγκλωβισμένη. Έτσι λοιπόν αντιλαμβανόμαστε πως η αγάπη τους είναι αληθινή, αλλά δεν αρκεί για να γεφυρώσει την απόσταση που δημιουργεί η άνοια. Αυτή η απόσταση γίνεται σύμβολο της ανθρώπινης μοναξιάς – ακόμη και στις πιο στενές σχέσεις μας, είμαστε, τελικά, μόνοι.
______________________