Δύο φωτογράφοι από την Ξάνθη μοιράζονται μαζί μας το πάθος τους για την αναλογική φωτογραφία!
Την γνωρίζεις από τον μπαμπά σου, που χρόνια τώρα κρατάει εκείνο το σκονισμένο μηχάνημα στη βιβλιοθήκη του. Την γνωρίζεις από το κόκκινο δωμάτιο, που όλοι αποκαλούν «σκοτεινό θάλαμο». Την γνωρίζεις ίσως από την εποχή όπου η φωτογραφία δεν ήταν αναλώσιμη, το κάθε κλικ ήταν σημαντικό και είχε κόστος. Την γνωρίζεις από το τα φίλτρα του Instagram που εμπνεύστηκαν από την αισθητική της. Όμως, την έχεις χρησιμοποιήσει ποτέ;
Ο Χρήστος, o Γιάννης και ο Στράτος συζητούν για την αναλογική φωτογραφία, την προσωπική τους ματιά και την δημιουργική φωτογραφική ομάδα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης!
Χρήστος: Ποια είναι η σχέση σας με την φωτογραφία και πώς ξεκίνησε;
Γιάννης: Η πρώτη φιλμ φωτογραφική που είχα πάρει ήταν ενώ ήμουν στην Ολλανδία για Erasmus και χρειάστηκε να αγοράσω έναν καναπέ. Σε ένα κατάστημα από μία γνωστή αλυσίδα Thrift Shop λοιπόν, αφού βρήκα έναν διθέσιο καναπέ με 10 ευρώ και ενώ μου έκανε εντύπωση η τιμή, είπα να πάρω και κάτι ακόμα για το σπίτι. Έτσι πήρε το μάτι μου μία φωτογραφική μηχανή Minolta X 700 με έναν φακό από δίπλα στα 15 ευρώ και τα δύο, οπότε την πήρα χωρίς να γνωρίζω τι και πως, με την σκέψη ότι αν δεν λειτουργεί θα λειτουργήσει ως διακοσμητική. Αργότερα ανακάλυψα ότι δεν ταίριαζε το σώμα με τον εξής φακό, παρόλα αυτά το μικρόβιο μου είχε μπει και έτσι άρχισα να ψάχνομαι περί φωτογραφίας με φιλμ και αναλογικών μηχανών. Από την αρχή ξεκίνησα να διαβάζω αρκετά για τις αναλογικές μηχανές και τα διάφορα φιλμ και έτσι, δοκιμάζοντας αρκετές φωτογραφικές ανά τα χρόνια, έχω καταλήξει προς το παρόν σε μία Nikon f3 για φιλμ 35 χιλιοστών και μία Mamiya RB 67 για φιλμ μεσαίου φορμά.
Στράτος: Εμένα η σχέση μου με την φωτογραφία ξεκίνησε από τα ταξίδια. Ταξιδεύοντας ήθελα να έχω ένα αρχείο και έτσι άρχισα να εξερευνώ την ιδέα της φωτογραφίας και να μαθαίνω με μία κλασική ψηφιακή DSLR. Ο Γιάννης με επηρέασε να ασχοληθώ με την αναλογική φωτογραφία. Η πρώτη φωτογραφική με φιλμ ήταν μία Zenit, δώρο ορκωμοσίας, και με την οποία έβγαλα δυο-τρία φιλμάκια και μου άρεσε αρκετά γιατί πήγαμε στον σκοτεινό θάλαμο με τον Γιάννη, όπου εκεί είδα ουσιαστικά όλη την αναλογική διαδικασία από την αρχή μέχρι το τέλος. Μετά από λίγο καιρό διαπίστωσα ότι ήθελα να προχωρήσω σε κάτι καλύτερο και μόλις μου δόθηκε η ευκαιρία απέκτησα την Canon ΑΕ1 την οποία έχω και δουλεύω ακόμα. Αργότερα άρχισα να ψάχνομαι με τα φιλμάκια, με τα οποία έχω αναπτύξει έναν άλφα υγιή καταναλωτισμό, όπως θα διαπιστώσεις ανοίγοντας το ψυγείο μου και έκανα κάποια στιγμή και την μετάβαση στο μεσαίο φορμά, αγοράζοντας μια Mamiya 647 από τον Γιάννη.
Χρήστος: Νομίζω έχει κάνει πολύ δυνατό comeback το φιλμ, και γενικά το κάθε τι vintage και αναλογικό όπως π.χ. το βινύλιο, τα τελευταία 10 περίπου χρόνια, τόσο στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Γιάννης: Εγώ το παρατήρησα πρόσφατα, όταν πήγα σε μια συνάντηση με την φωτογραφική ομάδα της «Γέφυρας» όπου έδειξα στα νέα μέλη πως κάνουμε την εμφάνιση με χημικά σε ένα ασπρόμαυρο φιλμάκι. Όταν ρώτησα ποιοι και αν έχουν αναλογικές μηχανές, είχαν όλοι. Εγώ όταν είχα πρωτοπάει στην ομάδα είμασταν δύο άτομα και είμασταν και λίγο οι “hipster” της υπόθεσης. Μου έκανε αρκετή εντύπωση που είχαν όλοι οι νέοι φοιτητές από μία αναλογική φωτογραφική και ο αριθμός των νέων μελών που είχαν όρεξη να μάθουν για την αναλογική φωτογραφική διαδικασία και ειδικά για τον σκοτεινό θάλαμο. Ο αριθμός αυτός δείχνει να αυξάνεται σταθερά, κάτι που κατά την άποψή μου είναι πολύ θετικό σημάδι.
Χρήστος: Προσωπικά αυτό που βλέπω ως αξεπέραστο πλεονέκτημα στην τέχνη της αναλογικής φωτογραφίας είναι το απλό γεγονός ότι είναι πολύ δύσκολο, συγκριτικά με την ψηφιακή, να χάσεις το αρχείο σου.
Γιάννης: Ναι, έχεις την φυσική μορφή, υπάρχει πάντα το αρνητικό.
Χρήστος: Ακριβώς, σίγουρα μετά το σκανάρισμα ή και την εκτύπωση μπορεί κάπου να το βάλεις και να το ξεχάσεις, αλλά πάντα θα υπάρχει το αρνητικό εκεί στην φυσική του μορφή, ενώ με τα ψηφιακά αρχεία, αλλάζοντας κινητό ή υπολογιστή, είναι πολύ πιθανόν να χαθεί ένας ψηφιακός φάκελος με φωτογραφίες χωρίς να μπορείς να τις ανακτήσεις.
Γιάννης: Επίσης για το φωτογραφικό σου έργο, το αρνητικό είναι το καλύτερο αποδεικτικό. Φυσικά πέρα από αυτό, μετά από ένα σημείο νομίζω τίθεται και το θέμα της ποιότητας. Για παράδειγμα, για να μιμηθεί κανείς την ποιότητα της φωτογραφίας σε φιλμ μεσαίου φορμά με ψηφιακό εξοπλισμό, χρειάζεται τεράστια budget.
Χρήστος: Πέραν και από το θέμα της ανάλυσης και της ποιότητας, ένα ακόμα γόητρο του φιλμ είναι το γεγονός ότι έχεις την δυνατότητα να έχεις, με μία φωτογραφική, δεκάδες διαφορετικούς αισθητήρες. Αλλάζοντας δηλαδή τον τύπο του φιλμ που χρησιμοποιείς, έχεις εντελώς διαφορετικές δυνατότητες και αισθητικό αποτέλεσμα.
Γιάννης: Αυτό που νομίζω ότι κάνει το φιλμ να δίνει ένα τόσο φυσικό αποτέλεσμα κρύβεται στην απλότητά της διαδικασίας. Δηλαδή καθρέφτης – κουρτίνα, ανασηκώνονται, μεταφέρεται το φως στο φιλμ «καίει», αντιδρούν τα χημικά στην έκθεση και αποτυπώνεται η φωτογραφία. Ενώ στις ψηφιακές φωτογραφικές, και ενώ έχουν γίνει τεράστια τεχνολογικά άλματα, νομίζω ο ψηφιακός αισθητήρας στα προσιτά budget έχει ακόμα αρκετούς περιορισμούς.
Στράτος: Πέρα από τις τεχνικές λεπτομέρειες, κάτι που μου αρέσει πολύ στο φιλμ είναι το γεγονός ότι έχεις περιορισμένες λήψεις. Στο κλασικό φιλμ των 35 χιλιοστών έχεις 36 λήψεις και στο μεσαίο φορμά 10 με 15 για παράδειγμα. Έχεις λοιπόν τον περιορισμό του αριθμού λήψεων, πράγμα που υποσυνείδητα λειτουργεί ως οδηγός στην φωτογράφιση. Θα σκεφτείς λίγο παραπάνω κάθε φωτογραφία, θα ψάξεις λίγο περισσότερο σε μια σκηνή την φωτογραφία που θα βγάλεις και δεν θα μπεις στον αυτόματο πιλότο και στην λογική του «βγάζω τώρα και βλέπουμε μετά». Έτσι ουσιαστικά έχεις αποτυπώσει τις ιδέες σου εκείνη την ώρα, ενώ με την ψηφιακή μπορεί να βγάλεις μια εξίσου καλή φωτογραφία, αλλά είναι πολύ πιθανόν πριν και μετά από αυτή να υπάρχουν άλλες δέκα παρόμοιες, με αποτέλεσμα να βρίσκεις την ιδέα σου μετά την φωτογράφιση και όχι κατά την διάρκεια.
Χρήστος: Ναι νομίζω σε βάζει να σκεφτείς περισσότερο την κάθε φωτογραφία σου, γιατί επενδύεις χρόνο, χρήμα και ενέργεια σε κάθε φωτογράφιση.
Γιάννης: Είσαι γενικά πιο συγκρατημένος με το φιλμ και νομίζω αυτό είναι κάτι που σε βελτιώνει σαν φωτογράφο.
Στράτος: Όσον αφορά το αισθητικό κομμάτι, μου αρέσει επίσης το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολλοί τύποι φιλμ και για διάφορες χρήσεις, όπως είπες. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να βγαίνουν καινούριοι τύποι φιλμ καθώς και παλαιότερα φιλμ επανακυκλοφορούν. Κάθε ένα έχει τον δικό του χαρακτήρα και αισθητική καθώς και τις δικές του δυνατότητες.
Χρήστος: Το γεγονός ότι η αναλογική φωτογραφία είναι ακριβό σπορ είναι υπό μία έννοια κάτι θετικό. Δηλαδή, στο στάδιο ενός αρχάριου που θέλει να μεταβεί στο επόμενο στάδιο, φωτογραφίζοντας χωρίς υποβοήθειες, είναι φυσικό ότι θα γίνουν λάθη, όταν όμως αυτά τα λάθη σου κοστίσουν ένα φιλμάκι ή κάποια καρέ από αυτό, έχω την αίσθηση ότι αποτυπώνεται στο μυαλό σου πιο έντονα τι πήγε λάθος και μαθαίνεις σε μεγαλύτερο βαθμό και με ταχύτερους ρυθμούς από τα λάθη σου.
Στράτος: Σίγουρα.
Γιάννης: Συμφωνώ και έχω την αίσθηση ότι για να ασχολείσαι με το φιλμ σημαίνει ότι έχεις ήδη μια τριβή με την φωτογραφία και ένα γούστο προς αυτήν, απλά το φιλμ σε βάζει σχεδόν αναγκαστικά στον δρόμο της φωτογράφισης χωρίς να βασίζεσαι σε αυτοματισμούς της φωτογραφικής μηχανής.
Χρήστος: Επίσης το γεγονός ότι πρέπει να περιμένεις κάποιο διάστημα μέχρι να παραλάβεις τις φωτογραφίες σου παίζει και αυτό τον ρόλο του. Είναι σαν διαδικασία πιο επιβραβευτική. Τώρα, για κάποιον που θέλει να ξεκινήσει να ασχολείται με την αναλογική φωτογραφία, τί απρόοπτα να περιμένει στις πρώτες απόπειρες;
Στράτος: Ένα περιστατικό που με είχε πονέσει πάρα πολύ ήταν όταν είχα πάρει να δοκιμάσω ένα φιλμ τύπου slide, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι φωτογράφοι του National Geographic και το οποίο φημίζεται για την πιστή αναπαραγωγή των χρωμάτων. Το συγκεκριμένο φιλμάκι, λοιπόν, το φωτογράφισα κανονικά όπως έβγαζα και τα υπόλοιπα, με αποτέλεσμα να βγει όλο καμένο. Το γεγονός ότι κάνει 16 με 17 ευρώ με έβαλε στην διαδικασία να ψάξω και να μάθω για την τεχνική που απαιτεί το συγκεκριμένο φιλμ και με το επόμενο οι φωτογραφίες βγήκαν καλύτερες. Κάθε φιλμ έχει τις χρήσεις του και χρειάζεται μια μικρή έρευνα από πριν για τις τεχνικές λεπτομέρειες του.
Γιάννης: Σε εμένα, ένα πολύ χαρακτηριστικό συμβάν είναι ότι μπορεί να έχω βάλει το φιλμ στην φωτογραφική και να ξεκινήσω μια έξοδο για φωτογράφιση και αφού έχω βγάλει τις 36 φωτογραφίες, ο μετρητής της στάσης του φιλμ συνεχίζει να ανεβαίνει. Ανοίγοντας την πλάτη της φωτογραφικής συνειδητοποίση ότι δεν έχει περαστεί το φιλμ σωστά και έπρεπε να ξεκινήσω απ’ την αρχή!
Χρήστος: Ε ναι, νομίζω και το κάψιμο ενός φιλμ και το λάθος φόρτωμα του, είναι από τα κοινά λάθη που όλοι πρέπει να περιμένουν κάποια στιγμή με την αναλογική φωτογραφία. Εμένα ένα επίσης παράξενο που μου συνέβη πρόσφατα είναι, ενώ έχει τελειώσει το φιλμάκι και χωρίς να δουλεύει ο μετρητής σε μια παλιά μηχανή, αυτή να οπλίζει κανονικά και να βγάζει φωτογραφίες μπλέκοντας εν τέλει πολλές εκθέσεις σε ένα κάδρο.
Γιάννης: Επίσης, μου συνέβη ένα άλλο πολύ μεγάλο fail δοκιμάζοντας μία μηχανή τύπου rangefinder ενός φίλου, στην οποία ουσιαστικά δεν βλέπεις μέσα από τον φακό, αλλά από μια άλλη διόπτρα στην πάνω γωνία της κάμερας. Ξεκίνησα λοιπόν να βγάζω δυο – τρεις φωτογραφίες, μέχρι που κάποια στιγμή αργότερα θυμήθηκα να βγάλω το καπάκι που καλύπτει τον φακό! Προς υπεράσπισή μου, να πω ότι και ο ίδιος ο φίλος μου με ενημέρωσε πως είναι ένα κλασικό λάθος τις πρώτες φορές που χρησιμοποιεί κανείς rangefinder μηχανές.
Στράτος: Με μία παρόμοια rangefinder του παππού μου, ενώ στην φωτογράφιση πήγαν όλα καλά, μόλις τελείωσε το φιλμ και προσπάθησα να το μαζέψω πίσω στο ρολό άκουσα ένα χαρακτηριστικό «κρακ» και συνέχιζα να γυρίζω τον μοχλό, μέχρι που κάποια στιγμή είχε σκιστεί όλο το φιλμ.
Γιάννης: Αυτό το έχω πάθει και εγώ, έχοντας ξεχάσει να γυρίσω έναν διακόπτη, κατέληξε να έχει σκιστεί όλο το φιλμάκι…
Στράτος: Όπως είπαμε, από τα λάθη μαθαίνεις και αναγκαστικά μαθαίνεις γρήγορα. Πέραν αυτού, δοκιμάζοντας και διαφορετικούς τύπους μηχανών μαθαίνεις να στηρίζεσαι περισσότερο στον εαυτό σου παρά στον εξοπλισμό. Έτσι αργότερα βρίσκεις αυτό που σου ταιριάζει και σε βολεύει και εξελίσσεσαι με αυτό. Νομίζω συγκριτικά με το όταν ξεκινήσαμε και οι δύο έχουμε φτάσει σε ένα πολύ καλό επίπεδο.
Χρήστος: Πότε περίπου ξεκινήσατε;
Γιάννης: Εγώ από το 2015.
Στράτος: Και εγώ κάπου εκεί, 2014 με 2015, αρχικά με μια ψηφιακή και αργότερα με φιλμ.
Γιάννης: Εγώ δεν είχα ποτέ ψηφιακή.
Χρήστος: Αλήθεια; Ούτε τώρα;
Γιάννης: Ούτε τώρα, αν εξαιρέσουμε το κινητό φυσικά. Είμαι άνθρωπος της συνήθειας, αν μάθω με ένα πράγμα μένω εκεί. Αν και πρέπει ίσως να την κάνω την μετάβαση στο ψηφιακό κάποια στιγμή, κυρίως για λόγους ευκολίας και πρακτικότητας στο επαγγελματικό κομμάτι.
Στράτος: Στο επαγγελματικό κομμάτι, η ψηφιακή φωτογραφική κάνει την όλη διαδικασία πολύ πιο γρήγορη.
Χρήστος: Μίλησέ μου για την φωτογραφική σας ομάδα.
Γιάννης: Η φωτογραφική ομάδα είναι κομμάτι του πολιτιστικού συλλόγου «Γέφυρα» των φοιτητών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στην Ξάνθη. Μαζί με την ραδιοφωνική ομάδα, είναι η πρώτη ομάδα που δημιουργήθηκε στο πανεπιστήμιο και γι’ αυτό υπάρχει και ο σκοτεινός θάλαμος που στήθηκε από τότε. Ουσιαστικά, η δράση της ομάδας είναι με την έναρξη της κάθε νέας ακαδημαϊκής χρονιάς να έρχονται νέα μέλη με τα οποία κάνουμε διάφορα φωτογραφικά project, δείχνουμε στους αρχάριους τις βασικές λειτουργίες της φωτογραφικής, μπαίνουμε στον σκοτεινό θάλαμο και μαθαίνουμε για την εμφάνιση και την εκτύπωση σε φωτογραφικό χαρτί με την κλασική και πλήρως αναλογική διαδικασία. Πέρυσι, κάναμε και μερικά σεμινάρια εμφάνισης και εκτύπωσης, όπου με λίγα μέλη την φορά, μπαίναμε στον σκοτεινό θάλαμο και βλέπαμε ολόκληρη την αναλογική διαδικασία. Είχε ανέλπιστη προσέλευση και με εξέπληξε το γεγονός ότι ήθελαν τόσοι νέοι φοιτητές να ασχοληθούν με την εμφάνιση και κυρίως με την εκτύπωση σε φωτοευαίσθητο χαρτί, που είναι και το πιο μαγικό κομμάτι της διαδικασίας. Επίσης, παραγγέλνουμε ομαδικά αναλώσιμα, όπως φιλμάκια και χημικά εμφάνισης και έχουμε και μία κοινόχρηστη φωτογραφική για τα μέλη που δεν έχουν δικιά τους και θέλουν να το δοκιμάσουν.
Στράτος: Σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε σύντομα και μερικά σεμινάρια σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας γύρω από την τέχνη της φωτογραφίας σε γενικά πλαίσια, για να γνωρίσουν και οι μικρότεροι λίγα πράγματα για την φωτογραφία.
Γιάννης: Και κάποια στιγμή μέσα στη χρονιά θα οργανώσουμε με τον Στράτο μία φωτογραφική έκθεση στην Ξάνθη, όπου θα παρουσιάσει ο καθένας μας την δουλειά του με το προσωπικό του ύφος.
Χρήστος: Αν βάζατε έναν τίτλο στο ύφος σας. Ποιος θα ήταν;
Γιάννης: Εγώ φωτογραφίζω κυρίως αστικές και περιαστικές σκηνές με χαμηλό φωτισμό και πορτραίτα.
Στράτος: Εγώ κλίνω περισσότερο προς την φωτογραφία δρόμου και στα τοπία.
Χρήστος: Με το Instagram πώς τα πάτε; Είναι εργαλείο δικτύωσης, προώθησης ή πηγή έμπνευσης;
Γιάννης: Το θεωρώ τεράστιο εργαλείο δικτύωσης και προώθησης φωτογραφιών, υπηρεσιών και προϊόντων, ωστόσο από καλλιτεχνικής πλευράς, είναι αρκετά εύκολο να χαθεί το νόημα μέσα στον αχανή όγκο της πληροφορίας που περιέχουν τα social media. Για παράδειγμα, όταν έχεις κάποιες φωτογραφίες νομίζω μπαίνεις στην διαδικασία να τις χωρίζεις σε «ινσταγκραμικές» και μη, κάτι που είναι καθαρά θέμα πλατφόρμας και τρόπου προβολής και θέασης της εικόνας. Ίσως είναι και ο λόγος που επιλέγω ένα μικρό τμήμα από το υλικό μου που θα δημοσιεύσω στο Instagram σε σχέση με τον όγκο που θα χωρούσε σε μία έκθεση. Κύρια πηγή έμπνευσης είναι το γύρω περιβάλλον μου καθώς και τα φωτογραφικά βιβλία, τα περιοδικά και τα μουσεία, τόσο τέχνης, όσο και φωτογραφίας. Πρόσφατα μάλιστα έτυχε να βρεθώ στο Athens Photo Festival στο μουσείο Μπενάκη και πραγματικά ήταν μια εξαιρετική εμπειρία, ιδιαίτερα στο τμήμα των νέων ταλέντων στο οποίο σημείωνα μανιωδώς ονόματα καλλιτεχνών για να ψάξω και να μελετήσω το έργο τους μετά την έκθεση.
Στράτος: Και εγώ έχω Instagram και το χρησιμοποιώ αρκετά, αλλά και εγώ επίσης ψάχνω τις ισορροπίες μεταξύ τέχνης και διαδικτυακού μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Νομίζω θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για τα social media, γιατί είναι πραγματικά μια επιστήμη από μόνα τους. Όσον αφορά το κομμάτι της έμπνευσης, κύρια πηγή για εμένα είναι τα ταξίδια και κάποια φωτογραφικά βιβλία, καθώς και οι πόλεις και τα μουσεία που επισκέπτομαι στο πλαίσιο ενός ταξιδιού. Γενικά η έμπνευση δεν είναι κάτι που μπορείς να ρυθμίσεις και πολλές φορές συμβαίνει αφότου έχεις ξεκινήσει να φωτογραφίζεις.
Χρήστος: Νομίζω ο τρόπος που βλέπουμε φωτογραφίες έχει αλλάξει ριζικά με τα social media και πιστεύω ότι η αναλογική φωτογραφία, τόσο ως διαδικασία αλλά και ως αποτέλεσμα, δείχνει τον δρόμο για μια πιο πλήρη, φυσική και απολαυστική εμπειρία τόσο από την πλευρά του φωτογράφου, όσο και του θεατή. Πέρα από την φωτογραφία, με τί ασχολείστε;
Στράτος: Εγώ έχω τελειώσει το ΤΕΙ Μηχανολογίας στην Καβάλα και τώρα βρίσκομαι στο δεύτερο πτυχίο στο Πολυτεχνείο στο τμήμα Παραγωγής και Διοίκησης του ΔΠΘ.
Γιάννης: Εμένα το πρώτο μου πτυχίο ήταν στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, αλλά λόγω χρόνιου γούστου και επιθυμίας, έδωσα και εγώ κατατακτήριες και τώρα βρίσκομαι στο δεύτερο πτυχίο στο τμήμα Αρχιτεκτονικής του ΔΠΘ.
Βρες το προφίλ του Γιάννη Σιδερίδη στο Instagram @jannes.rud και του Στράτου Σεραίου @strategy_s!
Πολιτιστικός Σύλλογος Φοιτητών Ξάνθης «Η Γέφυρα» στο facebook: @csugefyra
