Bιβλιοπροτάσεις #6: 2+2+1(για αρχάριους, advanced και έμπειρους αναγνώστες)

Εθνική εορτή και λοιπές πληγές, για κάποιον άγνωστο λόγο (όπως συνήθως) κάτι με ενέπνευσε να κάνουμε ένα σύντομο (άτυπο) αφιέρωμα στην ισπανόφωνη λογοτεχνία και ποίηση, προτείνοντας έργα μερικών από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς και ποιητές παγκοσμίως. Ξεκινάμε;

______________________

Είκοσι ερωτικά ποιήματα κι ένα τραγούδι απελπισμένο (Pablo Neruda) 

«Μόνος ήμουν σαν σήραγγα. Μου φεύγαν τα πουλιά
κι η νύχτα πάνω μου έμπαινε την τρομερή εισβολή της.
Για να επιζήσω σ’ έκανα σφυρήλατη σαν όπλο,
σαν βέλος για το τόξο μου, σαν πέτρα στη σφεντόνα.
Μα φτάνει η ώρα της εκδίκησης, και σ’ αγαπώ.»

Το πρώτο ποιητικό έργο που προτείνεται μέσω αυτής της στήλης. Παρόλο που ήταν δύσκολο να επιλεγεί ένα από τα πολλά ποιητικά έργα του Pablo Neruda, έκρινα καταλληλότερη την πρόταση ενός έργου αντιπροσωπευτικού ενός μεγάλου εραστή του λόγου κι αθεράπευτου υμνητή του έρωτα. Η θεματολογία των ποιημάτων και η μαγευτική (ανοιχτή) λυρικότητα του Neruda ταξιδεύουν τον αναγνώστη κάπου μακριά, σε απωθημένες εμπειρίες και ιδανικά, σε μια κατάσταση πάντα έξω από τον άνθρωπο, αλλά και τόσο ανθρώπινη, που ποτέ δεν παύουμε να την αναζητάμε. Είκοσι ερωτικά ποιήματα κι ένα τραγούδι απελπισμένο (ή ένα τραγούδι χωρίς καμιάν ελπίδα, αν προτιμάται). Πώς θα γινόταν άλλωστε μια σειρά από ερωτικά ποιήματα να μην προδίδει τη βαθιά, απέλπιδα προσπάθεια του έρωτα να πραγματωθεί και να μετουσιώσει σε κάτι απτό το αόριστο αντικείμενο του; Ένα τραγούδι είναι δίχως ελπίδα καμιά, γιατί δεν χρειάζεται την ελπίδα, την έχει κατακτήσει, λαβώνοντας θανάσιμα όποιον τον συναντήσει. 

______________________

Το βολφράμιο (Cesar Vallejo)

Νουβέλα ενός από τους κορυφαίους ποιητές του 20^ου αιώνα κι ενός από τους κύριους εκπροσώπους της λατινοαμερικάνικης ποίησης, του πρωτοπόρου Cesar Vallejo, συνιστά ένα κατά κόρον κοινωνικοπολιτικό κείμενο με καταγγελτικό ύφος και συνάμα δηκτικό. Ο συγγραφέας αποτυπώνει αδρά τις συνθήκες εργασίας και ζωής των εργαζομένων σε ένα ορυχείο στο Περού, του οποίου την ιδιοκτησία έχει μία βορειοαμερικανική κοινοπραξία. Δολοπλοκίες, έκθεση των διεφθαρμένων σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων της εταιρείας και των τοπικών ηγετών, σαφής εξαπάτηση του ιθαγενούς πληθυσμού από τα νέα αφεντικά του τόπου και σταδιακός εκμαυλισμός των ντόπιων από την εξωφρενική προέλαση των ‘τρόπων’ του καπιταλισμού αποτελούν τους βασικούς άξονες εκτύλιξης της υπόθεσης. Ένα εξαιρετικό βιβλίο για εισαγωγή στο μη ποιητικό έργο του Vallejo, το οποίο συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επιδρούσαν οι κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις της εποχής στη σκέψη του.

______________________

Ηλιόπετρα (Octavio Paz)     

«όλα μεταμορφώνονται, όλα αγιάζουν,
κέντρο του κόσμου κάθε κάμαρα είναι,
κάθε μια πρώτη νύχτα, πρώτη μέρα,
γεννιέται ο κόσμος όταν δυο φιλιούνται,
μια στάλα φως στα διάφανά μας σπλάχνα…»

Δεύτερη ποιητική πρόταση και, χωρίς αμφιβολία, δεν θα γινόταν να λείπει από μια τέτοια λίστα η αριστουργηματική «Ηλιόπετρα» του Octavio Paz. Χειμαρρώδες ποίημα, με ύφος προσωπικό και ταυτόχρονα βαθιά λυρικό και στοχαστικό, εμφανώς οδηγούμενο από ένα ατέρμονο ρεύμα έμπνευσης με αποτέλεσμα τον αρμονικό συνδυασμό ρεαλισμού, αφηγηματικού λόγου, υπερρεαλιστικών στοιχείων και συνειρμικών ροών, αποτελεί ένα από τα διαμάντια της λατινοαμερικάνικης (και παγκόσμιας) ποίησης, επιχειρώντας έναν άτυπο (οντολογικό) επαναπροσδιορισμό του ανθρώπινου χρόνου μέσω της τοποθέτησης του στο εδώ και τώρα του πάθους, του πόθου, της ηδονής και της οδύνης που εγκολπώνονται σε κάθε δυνατό στοχασμό επί της ανθρώπινης κατάστασης και της ύπαρξης.

______________________

100 χρόνια μοναξιάς (Gabriel Garcia Marquez)

Ένα από τα βιβλία που οφείλει να έχει διαβάσει κάθε λάτρης της λογοτεχνίας. Ενώ συγκαταλέγονταν για χρόνια ανάμεσα στα βιβλία που ήθελα να διαβάσω, πάντα μου προκαλούσε μία άρνηση, ίσως λόγω της κάκιστα πυκνογραμμένης πρώτης έκδοσης του. Πριν από 10 περίπου χρόνια, όμως, έπεσε στα χέρια μου μια καινούρια του έκδοση. Διαβάστηκε μέσα σε 4 μέρες. Πρόκειται για ένα πραγματικό έπος που αποτυπώνει την ιστορία μιας πόλης, του Μακόντο, μέσα από τα πάθη, τις περιπέτειες, τα όνειρα, τις τραγωδίες, τις προδοσίες, τις ανακαλύψεις και τις προσδοκίες των μελών της οικογένειας Μπουενδία, καταθέτοντας τη διαγενεακή εξέλιξη της (πραγματική ή και φαντασιακή) και, μέσω αυτής, την παράλληλη εξέλιξη της Κολομβιανής κοινωνίας. Το βιβλίο διαβάζεται το ίδιο ευχάριστα όπως ένα παραμύθι, αρκεί ο αναγνώστης να προσαρμοστεί στις συμβάσεις και στο λόγου του συγγραφέα. Παρόλο που έχει τις δυσκολίες του, που έγκεινται κυρίως στην συχνή ανάγκη αναγνώρισης των ονομάτων και της ιστορίας τους, αλλά και στην δύσκολη διάκριση μεταξύ πραγματικότητας, φαντασιακού και μύθου, συνιστά ένα από τα ωραιότερα και γοητευτικότερα βιβλία του 20^ου αιώνα, ίσως ακριβώς επειδή ο συγγραφέας καταφέρνει να μας εισάγει στην αισθητική του και να μας σαγηνεύσει μ’ αυτήν.  

______________________

Το κουτσό (Julio Cortázar) 

Το ρημάδι το 5ο παραμένει το αγαπημένο μου. Μακράν το πιο δύστροπο ανάγνωσμα απ’ όσα προτείνονται στην παρούσα λίστα, αλλά και μακράν το πιο ενδιαφέρον από άποψη τεχνικής, λογοτεχνικών ιδεών, ασαφούς πλοκής και διάχυτων στοχασμών, το «Κουτσό» είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό από τα πονήματα του Julio Cortázar. Ένα από τα αγαπημένα μου ακριβώς διότι δεν μπορεί κανείς να πει, να υποθέσει ή να μιλήσει για την πλοκή. Ένα από τα αγαπημένα μου λόγω ανοιχτότητας, πειραματισμού, φιλοδοξίας, αντιμυθιστορηματικών στοιχείων (με την κλασική έννοια), βαθιών στοχασμών (πολλές φορές δοσμένων με αρκετές δόσεις υπεροψίας), ποιητικότητας. Μια τρέλα που, όσο περνούν οι σελίδες, μοιάζει και πιο ατίθαση, πιο ζωντανή, πιο οικεία. Μία πολιτική πράξη ή ένας πολιτικός λόγος που επιτίθεται σε καθετί κατεστημένο ισοπεδώνοντας. Ερωτική κατάθεση φορές που επιχειρεί βίαια να διαφύγει των ορίων του έρωτα, θέτοντας τον εαυτό στο ίδιο ύψος με το ιδανικό του. Μια σειρά από λούμπεν ή μη ιστορίες που αλληλοσυνδέονται και τελικά παραδίδουν ένα κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο τόσο γνωστό (που θαρρείς και ξεπήδησε μέσα από τα σπλάχνα της διπλανής πολυκατοικίας), όσο και άγνωστο (που θαρρείς ότι αναφέρεται σε εποχές ξεχασμένες). Είναι ευανάγνωστο; Όχι. Τίθεται προς κατανάλωση; Όχι. Είναι όμως μια εμπειρία. Όπως ακριβώς και η ποίηση. Γι’ αυτό και δεν αξίζει να ειπωθούν πολλά λόγια γι’ αυτό. Μα αξίζει να βιωθεί. 

Περιορίστηκα σε λίγα λόγια ειδικά για τα ποιητικά έργα, ακριβώς διότι θεωρώ ότι η ποίηση οφείλει να παραμένει μια προσωπική εμπειρία που επικοινωνείται μέσω έργων ή πράξεων (ακόμα και λόγου), αποτέλεσμα των αναπόφευκτων ζυμώσεων που επιφέρει. Ελπίζω να απολαύσετε κάποιο από τα παραπάνω βιβλία (κύριε Borges δεν σας λησμονώ), εις το επαναδιαβάζειν! 

______________________