Ημερολόγιο εγκλεισμού: Τα βιβλία που διαβάσαμε και κρατήσαμε.
Μία από τις επιλογές μου ήταν η συλλογή διηγημάτων που άκουγα καιρό να συζητιέται στους αναγνωστικούς κύκλους μιας άγνωστης σε μένα συγγραφέως, την Lucia Berlin και τις «Οδηγίες για Οικιακές Βοηθούς» από τις εκδόσεις Στερέωμα.
Στη συνέχεια, το «Περί Φυσικής της Μελαγχολίας» του Gospodinov Georgi έμελλε να γίνει το πρώτο μου ebook από τις εκδόσεις Ίκαρος, το οποίο δεν με δυσκόλεψε όσο περίμενα στην ανάγνωση και το ρούφηξα μέσα σε δυο ημέρες, σημειώνοντας όσα αποφθέγματα μου άρεσαν με τους χρωματιστούς υπογραμμιστές του ereader.
Ένα διάλειμμα ανάμεσα σε αυτά τα δυο πολύ σημαντικά βιβλία ήταν τα «Μικρά Ποιήματα» του Χριστιανόπουλου Ντίνου από τις εκδόσεις Ιανός. Ένα πραγματικό στολίδι της βιβλιοθήκης μου με τα πιο αριστουργηματικά μικρά ποιήματα του ποιητή μου κράτησαν συντροφιά εύκολα και ξεκούραστα.
«Οδηγίες Για Οικιακές Βοηθούς»/ Λουσία Μπερλίν (Lucian Berlin)
Ο Stephen Emerson κλείνει την εισαγωγή του για το βιβλίο γράφοντας πως «Αν με ρωτήσετε, δεν μπορώ να φανταστώ κανέναν που δεν θα ήθελε να την διαβάσει» και νομίζω πως δε θα μπορούσε να αποδώσει καλύτερη εικόνα του βιβλίου. Αυτό που άρεσε σε εμένα κλείνοντας αυτό το βιβλίο των 567 σελιδών είναι η αίσθηση που σου μεταδίδει η συγγραφέας με τη γραφή της και τις ιστορίες της, ένα κατόρθωμα που μόνο ένας καλός συγγραφέας επιτυχαίνει.
Ένα από τα δυνατά σημεία του έργου είτε επικεντρωνόμαστε σε κάθε κεφάλαιο ξεχωριστά, είτε στη συλλογή συνολικά είναι το στήσιμο των ιστοριών. Χτίζει την ιστορία μέσα στον αναγνώστη και πολλές φορές δεν επέρχεται καμία κορύφωση, καμία αποκάλυψη. Η μόνο κορύφωση που συντάσσεται στην πραγματικότητα είναι μέσα στον αναγνώστη. Ξεκινάει το βιβλίο της με το Πλυντήριο του Άνχελ και απευθείας γνωρίζουμε μια ερυθρόδερμη, φτωχή γυναίκα στη Νέα Υόρκη που περιτριγυρίζεται από Πορτορικανούς. Συνεχίζει σε άλλο κεφάλαιο, γίνεται λόγος για την πρώτη αποτοξίνωση μιας γυναίκας. Φαινομενικά πρόκειται για ιστορίες διαφορετικών γυναικών, διαφορετικές φωνές, όμως, σε δεύτερο επίπεδο πρόκειται για ένα συνεχές χτίσιμο του προφίλ των χαρακτήρων.
Στη δομή των διηγημάτων της Μπερλίν μεγάλη σημασία έχει και ο ρυθμός. Η στίξη ήταν ένα όπλο για τη συγγραφέα, χρησιμοποιώντας την για να δημιουργεί ένα λόγο φυσικό, όπως θα μιλούσε κάποιος σε έναν φίλο του και θα αφηγούταν μια ιστορία. Αυτό σήμαινε ότι ενδιαφερόταν περισσότερο να συνομιλεί με τον αναγνώστη, παρά να υπηρετεί τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού. Η Μπερλίν ενδιαφερόταν κυρίως για το πόσο αληθινές ήταν οι ιστορίες που παρουσίαζε, γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιούσε την αφήγηση γεγονότων της δικής της ζωής και μάλιστα, πολλές φορές παραλλάσσοντας τες για να την εξυπηρετούν καλύτερα. Πολλοί αντιμετωπίζουν αυτό που έκανε η Μπερλίν ως ένα νέο είδος της λογοτεχνίας που το ονομάζουν αυτομυθοπλασία.
Πέρα από τη δομή των ιστοριών, που θα έλεγα πως είναι αριστουργηματική και το βάθος αυτών, η αληθινή επιτυχία της Μπερλίν είναι η ικανότητα της να γεννάει συναισθήματα στον αναγνώστη άσχετα με όσα νιώθουν οι πρωταγωνιστές των ιστοριών τους. Φροντίζει πολύ το περιβάλλον το οποίο τοποθετεί τους ήρωες της και φροντίζει ο αναγνώστης να μπορεί να δει όσα βλέπει ο ήρωας: περιγράφει με πρωτοφανή μαεστρία τους ήχους, τα τοπία, τους ανθρώπους. Σε μεταφέρει σε τοπία που δεν έχεις βρεθεί ποτέ, σε βομβαρδίσει με πληροφορίες και το μόνο που λαχταράς είναι να βρεθείς κι εσύ εκεί.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ιστορίες που διαδραματίζονται στο Μεξικό, στη Λατινική Αμερική και στη Χιλή. Πολλές ισπανικές λέξεις μεταφέρονται αυτούσιες στο διήγημα από τη μεταφράστρια και τις νιώθεις να γαργαλούν το στόμα σου. Συναντάς γυναίκες που φορούν χουιπίλ, ένα παραδοσιακό γυναικείο ένδυμα και άντρες με γκουαγιαβέρα, ένα είδος πουκαμισιού που συνηθίζεται πολύ στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Δοκιμάζεις παραδοσιακά πιάτα, όπως το τσεβίτσε, το χουέβος ραντσέρος και τα τσιλακίλας. Γνωρίζεις τα σπήλαια του Σάντια που η συγγραφέας συχνά οραματίζεται βαμμένα ροζ στο φως της ανατολής, το βουνό Βιγιαρίκα με το ενεργό ηφαίστειο, την πλατεία Κογιακάν, αλλά και τις φυλές του Ζούνι και των huasos. Και η λίστα συνεχίζεται και συνεχίζεται.
Τα θέματα που διαπραγματεύεται δεν είναι εύκολα και τα νιώθεις με έναν σκληρό τρόπο πραγματικά, όμως, πάντοτε αποδίδονται με μια ελαφρά ειρωνεία, με έναν περιπαιχτικό τόνο και προ πάντων, μια βαθιά, ειλικρινή ενσυναίσθηση. Η σχέση μιας κόρης με τη μητέρας της, η σχέση των αλκοολικών κηδεμόνων με τα ανήλικα παιδιά, ο εθισμός, η παρανομία, ο καρκίνος, ο κίνδυνος, ο έρωτας και η οικογένεια. Πρόκειται για την πιο διεισδυτική ματιά στον κόσμο τους. Ένα βιβλίο που δεν χωνεύεται σε μια ανάγνωση.
Μικρά Ποιήματα/ Ντίνος Χριστιανόπουλος
Τα Μικρά Ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου είναι σαν χάδι στο μάγουλο. Μικρά, αλλά πανίσχυρα με τη γνώστη λυρική που χαρακτηρίζει τον ποιήτη. Περιλαμβάνουν ποιήματα από την ποιητική συλλογή «Το κορμί και το σαράκι» και γράφτηκαν από το 1960 ως το 2006. Τα ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου κυκλοφορούν σε τρία τομίδια: τα Ποιήματα, τα Μικρά Ποιήματα και τα Πεζά Ποιήματα. Το κομψοτέχνημα στο εξώφυλλο αποτελεί σχέδιο του Κάρολου Τσίζεκ.
ένα άγγιγμα μονάχα
δεν αρκεί
ένα κορμί μονάχα
πέφτει λίγο
θέλουμε πιο πολλά
θέλουμε χώμα
Περί Φυσικής της Μελαγχολίας/ Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ (Georgi Gospodinov)
Το «Περί Φυσικής της Μελαγχολίας» είναι το πρώτο βιβλίο του Γκοσποντίνοφ Γκεόργκι και η αφορμή για τη δημιουργία του υπήρξε μια έρευνα με τον τίτλο «The Geography of Happiness» την οποία δημοσίευσε το περιοδικό Economist το 2010, ανακηρύσσοντας την Βουλγαρία −το νεότερο μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας− ως το πιο θλιβερό μέρος στον κόσμο.
Ο συγγραφέας με μαεστρία αρχαίου Έλληνα τραγικού βασίζει την πλοκή του βιβλίου του πάνω στην αλληγορία του μύθου του Μινώταυρου. Το πιο εντυπωσιακό στο έργο του είναι πως ο αφηγητής του μπορεί να εισέλθει στις σκέψεις κάθε ήρωα της ιστορίας, να ταξιδέψει στις αναμνήσεις του και να αισθανθεί ό,τι αισθάνεται. Αυτή η μαγική ιδιότητα του αφηγητή όχι μόνο επιτρέπει στο συγγραφέα να ξεμπλέξει τον κόσμο του κάθε ήρωα, αλλά προσδίδει ένα νέο επίπεδο στην έννοια της ενσυναίσθησης. Όλες οι πράξεις που δημιούργησαν στον καθένα τη δική του μελαγχολία εξηγούνται και όλα δικαιολογούνται, ασχέτως αν επακολουθεί η λύτρωση.
Στήνει ένα λαβύρινθο ιστοριών που μοιάζει να αποτελείται από όσα πραγματικά του συνέβησαν στα νεότερα χρόνια της ζωής του και τον ακολουθούμε ως και την ενηλικίωση του. Ο λαβύρινθος, φυσικά, αποτελείται και από διαδρόμους που αναπόφευκτα οδηγούνται σε όσα συμβολίζει το μυθικό πλάσμα του Μινώταυρου που δημιουργεί τρομερή έλξη στο συγγραφέα. Ο Γκοσποντίνοφ εξετάζει τις ερμηνείες του μινωικού μύθου στο έργο του Οβίδιου, του Βιργίλιου και του Δάντη, προσθέτοντας τη δική του οπτική. Αντιμετωπίζει τον Μινώταυρο σαν ένα παιδί με μια ιδιαιτερότητα που τον ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα παιδιά, δέχεται το μίσος των ανθρώπων, ακόμα και των γονιών του, στιγματίζεται και στο τέλος πάντα θυσιάζεται ανυπεράσπιστος και αυτοβούλως, παραδίδοντας τον εαυτό του στον Θησέα.
Ένα πολύ δυνατό σημείο του βιβλίου που με κέρδισε ήταν η διείσδυση στον τρόπο ζωής και τη νοοτροπία των κατοίκων στη Βουλγαρία. Το πιο σημαντικό ταξίδι που μπορείς να κάνεις με ένα βιβλίο είναι να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται για έναν πολιτισμό που δεν έχει καμία σχέση με όσα έχεις στην καθημερινότητά σου. Παρουσιάζει τον κόσμο της κομμουνιστικής, αλλά και της μετά-κομμουνιστικής Βουλγαρίας και πως επιβίωσε η οικογένειά του σε χαμηλά επίπεδα φτώχειας στα παιδικά του χρόνια.
Στο τέλος, ο αφηγητής που ταυτίζεται με τον συγγραφέα παρουσιάζει τον εαυτό του ως έναν αγοραστή ιστοριών. Ζητά από φίλους, γείτονες, ξένους και περαστικούς τις ιστορίες του με τον ίδιο τρόπο που μπορούσε να μπαίνει μικρότερος με την «παθολογική ενσυναίσθηση» του στη θέση του άλλου. Μετά από όλες τις προσπάθειες του να ορίσει τη μελαγχολία, την ταυτότητα, την οικογένεια, ο συγγραφέας μένει αντιμέτωπος με τον εαυτό του, ψάχνοντας να λυτρώσει τον Μινώταυρο που ζει μέσα του, αποδεικνύοντας πως μεγαλώνοντας ποτέ δεν ξεχνάμε το παιδί μέσα μας.
Τι θα έλεγε το παιδί που ήσουν σε αυτό που έχεις γίνει τώρα; Και το σημαντικότερο, τι θα έσωζες από τον κόσμο σου για να το ανακαλύψουν εκατομμύρια χρόνια μετά το θάνατό σου;
