Περί της “κουλτούρας” της κακοποίησης…

Κείμενο & Φωτογραφίες : Αρίστη Ζαφειράκογλου

Ανθρώπινο δικαίωμα είναι μια αρχή ή ένα προνόμιο, νομικά και θεσμικά κατοχυρωμένο, το οποίο αναγνωρίζει και εδραιώνει μια ιδέα ή μια πράξη ή μια κατάσταση, για την προστασία της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, αλλά και του αυτοπροσδιορισμού ενός ατόμου. Κάπως έτσι, θα οριζόταν το ανθρώπινο δικαίωμα, από κάποια που δεν είναι ειδήμονας των νομικών όρων.

Η ελεύθερη, χωρίς πίεση και παρενόχληση, μετακίνηση ενός πολίτη, σε μια πόλη – τουλάχιστον κατ’ επίφαση δημοκρατική και ευνομούμενη – φαίνεται να αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Μέχρι εδώ, όλα καλά, αν ο πολίτης είναι άντρας και μάλιστα, αρρενωπός. Αναρωτιέμαι, όμως, αν τα πράγματα είναι εξίσου καλά για τις γυναίκες και τους λιγότερο αρρενωπούς άντρες, τα παιδιά και τους μετανάστες, ανεξαρτήτως φύλου, κι αν τελικά το δικαίωμα διατηρείται, αποδίδεται και προστατεύεται εξίσου, για όλες και όλους.

Δεν είναι αυτονόητο ότι όλοι μπορούν ή δικαιούνται να κυκλοφορήσουν μόνοι, ελεύθερα και αυτόνομα, δίχως τον κίνδυνο της σωματικής κακοποίησης. Πέρα από τις περιπτώσεις άσκησης βίας με οικονομικό κίνητρο, υπάρχει και η έκφραση έμφυλης ή και φυλετικής βίας, με στόχο την πρόκληση σωματικής βλάβης ή σεξουαλικής κακοποίησης. Κακά τα ψέματα, η κοινωνία μας γαλούχησε με τη “μισάνθρωπη” ιδέα πως ό,τι δε βρίσκεται ρητά γραμμένο, δεν είναι κατοχυρωμένο. Κι όταν κάτι δεν είναι σαφώς κατοχυρωμένο, τότε γι’ αυτό, μάλλον, δε θα βρεις ποτέ το δίκιο σου. Μα να σου ρίχνουν κι ευθύνη;

Να μη μιλήσω αόριστα και να μην επιδοθώ σε πολιτική προπαγάνδα. Τα πράγματα είναι απλά. Οι βίαιες επιθέσεις σε γυναίκες, ΛΟΑΤ άτομα και μετανάστες έχουν πυκνώσει. Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό το γεγονός ότι, παρά την αύξηση του μορφωτικού επιπέδου, την ενημέρωση από τα ΜΜΕ και τις δράσεις αντιφασιστικών και φεμινιστικών οργανώσεων, υπάρχουν άνθρωποι που επιδιώκουν να συμπεριφερθούν με θράσος κατά της προσωπικότητας άλλων. Υπάρχουν άνθρωποι, που ποτέ δεν πείστηκαν για την ισότητα των δύο φύλων και των «αμέτρητων» φυλών. Υπάρχουν άνθρωποι, που υποστηρίζουν τη βιολογική ανωτερότητα ενός άντρα, έναντι μιας γυναίκας, ή ενός λευκού ατόμου του δυτικού κόσμου, έναντι ενός ατόμου ασιατικής προέλευσης. Υπάρχουν άνθρωποι, που θέλουν να επιβάλλουν τις απόψεις τους με το ζόρι. Υπάρχουν άνθρωποι, που χρήζουν τους εαυτούς τους «τιμωρούς» και επιδίδονται σε επιθέσεις, δήθεν ορθόδοξης κάθαρσης. Υπάρχουν άνθρωποι, που ικανοποιούν τη σεξουαλική τους επιθυμία, με σώματα που ποτέ δεν έδωσαν τη συγκατάθεσή τους. Υπάρχουν άνθρωποι, που αβασάνιστα βιάζουν σώμα και πνεύμα, χωρίς ενδοιασμούς, χωρίς ντροπή και κυρίως από πρόθεση και με συνείδηση;! Κομμάτι κρέας, ο άνθρωπος;

Το 2015, βρήκε την Ξάνθη, μια πολυπολιτισμική πόλη που φιλοξενεί ανθρώπους διαφορετικής γεωγραφικής καταγωγής και με διαφορετικά θρησκευτικά ήθη, φοιτητές και μόνιμους κατοίκους με αγάπη για την πόλη, να θρηνεί και να κραυγάζει, για βιασμούς γυναικών και κακοποιήσεις ΛΟΑΤ, βλέποντας την τοπική κοινωνία να κλείνεται στο καβούκι της. Πολλοί έχουν εντάξει τη σωματική – σεξουαλική κακοποίηση, ως ενέργεια, που προέρχεται από «σκληρούς άντρες» και τελικά, μάλλον τελείται ως απόδειξη ή επίδειξη της σωματικής τους δύναμης και της κοινωνικής τους υπεροχής. Η κακοποίηση και ο βιασμός έχουν θεωρηθεί, από πολλούς, ως διεκδίκηση της επιβολής μιας διαστροφικής εξουσίας, στο σώμα ενός φαινομενικά «αδυνάτου».

Πρόσφατα, στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Θεσσαλονίκης, καταγράφηκαν περιστατικά απόπειρας βιασμού γυναικών. Το βράδυ του Σαββάτου 27/6, η συλλογικότητα των «Γειτονισσών», πλήθος ανένταχτων ατόμων, καθώς και αντιφασιστικές οργανώσεις, συγκεντρώθηκαν στο πάρκο της Ροτόντας, μετά τις 21:00 και στις 22:00, ξεκίνησαν μια μαζική πορεία στους δρόμους τριγύρω από τη Μελενίκου. Σκοπός της βραδινής κινητοποίησης, ήταν να σπάσουν τη σιωπή των κατοίκων του κέντρου και να ανακτήσουν τη χαμένη ευκαιρία για ελεύθερη μετακίνηση, δίχως το φόβο της απειλής της σωματικής κακοποίησης. Με φυλλάδια, πανό και κουβέντες απλές, εξήγησαν στον κόσμο ότι η κοινωνία οφείλει να προστατέψει και να προστατευτεί από την σωματική κακοποίηση.

Ο βιασμός είναι μια εγκληματική πράξη κακοποίησης, εκμετάλλευσης και ταπείνωσης, για την οποία δεν ευθύνεται το θύμα, όπως συχνά έχει κοινωνικά διαπομπευθεί σε δικαστήρια – αστυνομικά τμήματα – γειτονιές, με προφάσεις που αφορούν την ένδυσή του και την ώρα που επιλέγει να χρησιμοποιήσει τις δημόσιες οδούς. Ευθύνες φέρουν ο βιαστής και η νοοτροπία που συντηρεί την άποψη ότι ένας «άντρας με ορμές», μπορεί να υποπέσει σε μια παραβατική συμπεριφορά εκμετάλλευσης ενός ατόμου, του οποίου τη συναίνεση ουδέποτε έλαβε. Αυτό το απεχθές ιδεολογικό και αξιακό πλαίσιο απενοχοποίησης του θύτη, καλείται «κουλτούρα του βιασμού», μια κουλτούρα που υιοθετήθηκε, μάλλον, για να αθωώσει και τελικά, έμεινε για να εγκαθιδρύσει ήθη, που ακυρώνουν την ανθρώπινη φύση.

Πολλά κείμενα έχουν γραφτεί για την κουλτούρα του βιασμού τα τελευταία δύο έτη. Στην πραγματικότητα, η λέξη «κουλτούρα» φαντάζει ειρωνική, ταπεινωμένη και ταπεινωτική. Ποιός Άνθρωπος ήθελε να μεγαλώσει με απόψεις που αθωώνουν την πράξη του βιαστή και φέρνουν στη θέση του θύτη, το θύμα; Κι ενώ συμβαίνουν αυτά, ως μια παράλληλη πραγματικότητα στην Ελλάδα, της άλλοτε ευημερίας και της τωρινής κρίσης, εμείς γιατί επιλέγουμε να βάλουμε την παλάμη μπροστά στα μάτια μας, να σφυρίζουμε αδιάφορα και να παριστάνουμε – όπως σχεδόν απέναντι σε κάθε κοινωνικό ζήτημα – ότι αφού δε μας αγγίζει, μας επιτρέπεται να μείνουμε αμέτοχοι; Έχουμε ευθύνη, όλες και όλοι, να υπερασπιστούμε αλτρουιστικά τη διπλανή και το διπλανό μας.

Κρυφά, συνεχίζω να ελπίζω ότι η συναισθηματική μας νοημοσύνη φτάνει για να καταλάβουμε την αλήθεια. Δε μπορείς να κάνεις δικό σου κάτι, που δε σου ανήκει. Κι ένα σώμα δεν ανήκει σε κανέναν άλλο, πέρα από την ψυχή που το κατοικεί. Ρομαντικό θα μου πεις… Πάντως, ας μη διαφωνήσουμε ότι το κλειδί στους αρμονικούς συσχετισμούς, είναι η συναίνεση, και η συναίνεση δεν είναι εξ ορισμού, δεδομένη. Όχι, σημαίνει όχι.