I Lost It at the Movies: O κινηματογράφος και η επιλογή της θέασης το 2020.

Το τελευταίο διάστημα φαίνεται να έχει αναζωπυρωθεί μία συζήτηση γύρω από τη θέαση ταινιών που θα μπορούσε κανείς να συνοψίσει στο εξής ερώτημα: έχει τελικά ο θεατής δυνατότητα επιλογής; Η έμφαση που δίνεται κατ’ αυτό τον τρόπο στον ίδιο το θεατή με κάνει να ανακαλώ τον Ζακ Ρανσιέρ – την ιδέα του «χειραφετημένου θεατή» που παρατηρεί, επιλέγει, συγκρίνει και ερμηνεύει (στα Ελληνικά, σε μετάφραση Αλέξανδρου Κιουπκιολή, εκδ. Εκκρεμές, 2015). Η χρονιά, που πλησιάζει στην κατακλείδα της, έβαλε πράγματι τους «θεατές» σε μία δύσκολη διαδικασία τόσο θέασης – μακριά από κινηματογραφικές αίθουσες – όσο και επιλογής, που πιθανόν οφείλεται στην πληθώρα ταινιών, ντοκιμαντέρ, σκηνοθετικών, θεματικών και άλλων αφιερωμάτων. Το 2020 δόθηκε πρόσβαση σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως το Cinobo, ενώ το Mubi άνοιξε την ταινιοθήκη του προς το κοινό και το Netflix έδωσε τη δυνατότητα προβολής ταινιών μεγάλου προϋπολογισμού.

Μεταξύ των τελευταίων, το Mank του Ντέιβιντ Φίντσερ, μία ταινία που ουσιαστικά χαρτογραφεί τη συμβολή του σεναριογράφου Χέρμαν Μάνκιεβιτς στον Πολίτη Κέιν (1941) και που μας επαναφέρει, με αμφιλεγόμενο τρόπο, στο ίδιο το έργο του Όρσον Γουέλς. Μεταξύ άλλων, βέβαια, μας κάνει να αναρωτηθούμε αν μία τόσο ψηφιακά επεξεργασμένη παραγωγή μπορεί να εκτιμηθεί εκτός κινηματογραφικών αιθουσών.

Άλλη μία παραγωγή που έκανε πρεμιέρα στην πλατφόρμα Netflix είναι το I’m Thinking of Ending Things («Σκέφτομαι να βάλω ένα τέλος») του Τσάρλι Κάουφμαν. Ένας φαντασιακός κόσμος με αφαιρετική, συχνά παραπλανητική, αίσθηση του χώρου και του χρόνου ψυχογραφείται μέσα από «ενδοκειμενικές» αναφορές· την ποίηση της ‘Εβα Χ.Ν. (Eva H. D.), την κριτική της Πωλίν Κάελ για το Μια γυναίκα εξομολογείται (1974) του Τζον Κασσαβέτη αλλά και τον Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας. Όλα φαίνεται να συντείνουν όμως στην ίδια τη φράση του τίτλου που επαναλαμβάνεται και επιδέχεται διαφόρων ερμηνειών, αν αναλογιστεί κανείς τις προηγούμενες αναφορές.

Σε συνέχεια μιας προσέγγισης που ενδιαφέρεται για τη μνήμη -ενίοτε, επιλεκτική και απωθημένη – συναντάμε και την ταινία «Μήλα» του Χρήστου Νίκου. Σκιαγραφώντας τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται κατόπιν μίας επιδημίας, με βασικό της σύμπτωμα την ξαφνική αμνησία, πλάθεται μία μαύρη κωμωδία ορμώμενη από ένα καθόλα επίκαιρο ζήτημα –αυτό της μνήμης, της ανάγκης για μικρές παύσεις από την ένταση της απώλειας αυτής, αλλά και τη σημασία της συνύπαρξης σε ένα κοινωνικό σύνολο ως μοχλό επαγρύπνησης.

Δεν έλειψαν και ιδιαίτερες προσεγγίσεις γύρω από ζητήματα ρατσισμού, βίας και αντίστασης. Μία από αυτές, το Bacurau, ένα ιδιότυπο γουέστερν του Βραζιλιάνου σκηνοθέτη Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο, που παρουσιάζει μία τεχνολογικά υποβοηθούμενη μορφή καταπίεσης (με drones να καταγράφουν κινήσεις, αντιδράσεις και πιθανές αποδράσεις) αλλά, κυρίως, μία ευρεία κοινότητα ανθρώπων που συνασπίζονται απέναντι σε πολιτικές, όπως αυτές που εμμέσως επικρίνονται – εκείνες του ακροδεξιού ηγέτη της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο.

Πέραν των παραπάνω ταινιών και ίσως με μεγαλύτερη συχνότητα, το 2020 επιστρέψαμε σε παλιές αγαπημένες ταινίες και δημιουργήσαμε τα δικά μας αφιερώματα: σε μία ιδιοφυΐα του ανεξάρτητου κινηματογράφου, τον Τζον Κασσαβέτη, στην αστείρευτη περιέργεια της Ανιές Βαρντά και σε ρυθμικές αφηγήσεις εικόνας και ήχου, όπως εκείνες της Κλερ Ντενί. Διερωτηθήκαμε, όμως, και γύρω από μία άλλη πλευρά της ελπίδας, όπως αυτή που μας επικοινωνεί ο Άκι Καουρισμάκι.

Εάν θα έπρεπε, όμως, να επιλέξω μία ταινία ως κατακλείδα της χρονιάς, αυτή θα μπορούσε να είναι το Nomadland της Κλόε Ζάο -μία επιλογή που κάνω, όχι τόσο λόγω των διθυραμβικών κριτικών, αλλά λόγω αυτού που η Εσμέ Χόγκεν (Esmé Hogeveen) απέδωσε, πριν μερικούς μήνες, ως «ευρείς ορίζοντες και αβαθείς απόψεις». Κάπως έτσι, κιόλας, επανερχόμαστε στην αρχική συζήτηση γύρω από τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου θέασης αλλά και του περιεχομένου -ή καλύτερα την κριτική στάση των ίδιων των θεατών που εξερευνούν, ανακαλύπτουν, ενθουσιάζονται, συγκινούνται και ίσως προβληματίζονται γύρω από ζητήματα που έμμεσα ή άμεσα τους αφορούν.

Σε όλα τα παραπάνω, το 2020 απαντά με άλλα ανοιχτά ερωτήματα εν μέσω μίας συνθήκης αναμονής!