131 χρόνια από τη γέννηση του Αττίκ!
Μουσική Επιμέλεια: Βούλα Γεωργιάδου
Δεν ξέρω για εσάς, αλλά για εμάς ο Μάρτιος είναι μήνας γενεθλίων. Χαζεύοντας στο ημερολόγιο για να μην παραλείψω κανέναν, πέτυχα τα γενέθλια του Αττίκ. Αττίκ, η Μάντρα του Αττίκ. Κάτι από αυτά θα έχετε συναντήσει. Και αν όχι, τα ονόματα Δανάη, Κάκια Μένδρη, Μαρίκα Φιλιππίδου σίγουρα θα σας λένε κάτι, όπως έλεγαν και στη Βούλα, όταν της το ανέφερα για πρώτη φορά. Οι απορίες, όμως, ήταν πολλες. Και κάπως έτσι, ξεκίνησε η εξιστόρηση των παρακάτω:
Από το Παρίσι στην Αθήνα, σε μια περίοδο μεσοπολεμική, κάπου πριν το ραδιόφωνο και μετά τους ρεμπέτικους ήχους, που κυριαρχούσαν στις ελληνικές μουσικές, ο Κλεών Τριανταφύλου -Αττίκ- επέστρεψε στην Ελλάδα για να την υπηρετήσει επί 30 χρόνια και να δημιουργήσει αυτό που σήμερα ονομάζουμε ελαφρύ/ποπ ελληνικό. Με παριζιάνικη κομψότητα και αθηναϊκή εξυπνάδα, συνέθεσε μια σειρά από τρυφερά τραγούδια, δομημένα πάνω σε μελαγχολικές φόρμες, που ερμηνεύτηκαν από τις μεγαλύτερες φωνές της εποχής. Ακολουθεί μια καταγραφή όμορφων ιστοριών, έτσι ακριβώς όπως τις διηγήθηκα στη Βούλα. Ιστορίες πίσω από τις περισσότερες μουσικές συνθέσεις του Αττίκ, που, συχνά προέκυπταν από αυτοσχεδιασμούς του.
Της μια δραχμής τα γιασεμιά
Πάνω από 70 χρόνια πριν, ο Αττίκ μας τραγουδούσε για δραχμές, γιασεμιά και έρωτες. Ακολούθησε δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα, χρεωκοπίες και, έπειτα, πόλεμος. Το τραγούδι θεωρήθηκε θρήνος προς το νόμισμα και στον υποβιβασμό του, με την ανέμελη χλιδή που χρησιμοποιείται, όπως περιγράφει νοσταλγικά και ο στίχος, για να αγοραστεί ένα μπουκέτο γιασεμιά, που ξεχνιέται σε τραπέζι. Στην πραγματικότητα, ο Αττίκ θρηνούσε την απιστία της τρίτης του γυναίκας, όπως παρουσιάζεται στην ελληνική και ομώνυμη ταινία του 1960. Η αντίστοιχη εκτέλεση του τραγουδιού στην ταινία φέρει τις φωνές της Τζένης Βάνου και του Ορέστη Μακρή.
Ζητάτε να σας πω
Ένα κομμάτι που συνέθεσε αυθόρμητα στα πλαίσια μιας παράστασης στην «Μάντρα», ανταποκρινόμενος στο αίτημα των θαμώνων, που του ζητούσαν επίμονα να τραγουδήσει το «Είδα μάτια». Γραμμένο για την πρώην γυναίκα του Μαρίκα Φιλιππίδη, που ήταν εκεί, παρούσα με τον νέο της σύζυγο – για την ιστορία Σταμάτης Μερκούρης – το Είδα μάτια έμοιαζε να είναι επώδυνο μετά το χωρισμό, του οποίου η πίκρα αποτυπώνεται σε κάθε στίχο του Ζητάτε να σας πω.
«Μα κάτι μου λέτε να σας τραγουδήσω» απάντησε ο Αττίκ, πριν την πρώτη ερμηνεία του κομματιού, η οποία έγινε ακριβώς δέκα λεπτά μετά την σύνθεσή του.
Από μέσα πεθαμένος
«Τραγουδάκι παράπονο. Πολύ λίγο γνωστό, ιδίως στους νεότερους, το μελωδικό αυτό λαϊκό τραγουδάκι είναι από τα τραγούδια που την έμπνευσή του δεν οφείλει ο Αττίκ σε καμιά συγκεκριμένη μούσα ή μουσίτσα. Γράφτηκε το 1925 και αφιερώθηκε εις τον κ. Ν. Κοκόλην».
Αυτό διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του δεκάιντσου album «Η Δανάη τραγουδάει Αττίκ», που κυκλοφόρησε από την Philips το 1986, με την Δανάη στην ερμηνεία και με συνοδεία πιάνου από τον Λεβ. Ωστόσο, άλλες ιστορίες θα μας πουν ότι το συγκεκριμένο κομμάτι γράφτηκε στο Κισλοβότσιν το 1917. Η κινηματογραφική ιστορία «Ο Αστακός» του Ευθύμη Φιλίππου, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Λάνθιμου, χρησιμοποιεί το τραγούδι, με τη γνωστή εκτέλεση της Δανάης, και δίνει ένα σύγχρονο μελαγχολικό τόνο.
Η Μάντρα του Αττίκ
Έξω από την «Μάντρα» του, ο Αττίκ είχε κραμάσει πανό, στο οποίο ήταν αναρτημένη η φράση «Αγαπάτε τα ζώα, τον Αττίκ και αλλήλους». Στην σκηνή της «Μάντρας» παρήλασαν πολλοί νέοι καλλιτέχνες και γεννήθηκε μια γενιά «κονφερασιέ», δηλαδή ψυχαγωγών. Το καλλιτεχνικό στέκι του Αττίκ θεωρήθηκε πρωτοπορία στις πρακτικές ανεύρεσης ταλέντων που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και μπορεί να αποκαλούμε talent show. Το 1944, ο Αττίκ γύρισε τη γνωστή ταινία «Χειροκρότημα», στον κινηματογράφο ΡΕΞ, προσφέροντας ένα μαγνητοσκοπημένο δείγμα του θεάματος της εποχής, στο οποίο έχουμε πρόσβαση μέχρι και σήμερα. Ο Δημήτρης Χορν κάνει εδώ την πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση, όπως επίσης και οι Γιώργος Φούντας, Γιάννης Φέρμης και ο Αλέκος Αλεξανδράκης ως κομπάρσος.
Όσο, λοιπόν, της διηγούμουν τα παραπάνω, ήξερα πώς όλα αυτά μπορεί να ακούγονται μουσικά. Ιστορίες από το παρελθόν, που σε γεμίζουν με ιστορικά γεγονότα και σκέψεις, και σε ταξιδεύουν στην εποχή του Αττίκ. Ο τρόπος, λοιπόν, που ξέρει η Βούλα να ταξιδεύει, είναι μέσα απο μελωδίες, και κάπως έτσι, από ενδιαφέρον και περιέργεια, προέκυψε και το παρακάτω mix:
