10 λεπτά με τον John Britton!
**Please scroll down for english.**
“O John είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ομάδας «DUENDE», μία διεθνή συνεργασία καλλιτεχνών, που επικεντρώνεται στη δημιουργία θεάτρου Ensemble. Είναι επίσης σκηνοθέτης, συγγραφέας, performer και εκπαιδευτής performer.” Φέτος, τον είδαμε να ιδρύει τη σχολή «DUENDE» για performers στην Αθήνα. Σύντομα, θα δούμε μία performance των καλλιτεχνών της σχολής, σε δική του σκηνοθεσία: “Ένα Όνειρο Γελοίο”.
Αρχικά, θα ήθελα να ακούσω λίγα πράγματα για την καλλιτεχνική ταυτότητα, τους στόχους σου και των DUENDE.
Οι «DUENDE» και το σχολείο «DUENDE», αφοσιώνονται πλήρως στο δυναμικό ενθουσιασμό της ζωντανής performance και ιδιαίτερα στο τι συμβαίνει μεταξύ των ατόμων που αποτελούν μέρη του ensemble, που δημιουργεί το θέαμα. Ακόμη και αν συχνά εκπαιδεύω σολίστες, η καρδιά του θεάματος είναι η σχέση που δημιουργείται μεταξύ ατόμων, μεταξύ των ηθοποιών και μεταξύ ηθοποιών και κοινού. Με εξιτάρει η δυναμική του πως αυτό συμβαίνει. Είναι κάτι ολοκληρωτικά ζωντανό και αυθόρμητο, ακόμη κι αν δουλεύεις πάνω σε δομημένα και προβαρισμένα κομμάτια.
Ας μιλήσουμε λίγο για την τέχνη. Πιστεύεις πως θα έπρεπε να ορίζεται από συγκεκριμένους σκοπούς ή πολιτική ακρίβεια;
Δεν θεωρώ πως οι λέξεις “τέχνη” και “πρέπει” θα έπρεπε να τοποθετούνται μαζί στην ίδια πρόταση. Δεν πιστεύω πως η τέχνη θα έπρεπε να είναι κάτι. Πιστεύω πως μπορεί να είναι πολιτικά συγκεκριμενοποιημένη, αλλά και εντελώς απελευθερωμένη από κάποια θεματική- μπορεί να είναι πολύ προσβάσιμη, πολύ πειραματική και διφορούμενη, αλλά κάποιες φορές και τα δύο ταυτόχρονα. Η τέχνη ενός ατόμου ή συνόλου, είναι το προϊόν της προσπάθειάς τους να καταλάβουν την εμπειρία. Η επιλογή για το πως αυτό το προϊόν εμπειρίας επιλέγεται να μοιραστεί με το πιθανό κοινό του, είναι μία αποκλειστική απόφαση του καλλιτέχνη, με βάση την αισθητική του, τις περιστάσεις μέσα στις οποίες παρουσιάζεται, αλλά και τις ανάγκες του κόσμου στον οποίο μιλάει. Τι μπορεί η τέχνη να κάνει; Πολλά. Μπορεί να αποδώσει νοήματα, να δημιουργήσει εμπειρίες, να παρέχει τα μέσα για την αφήγηση μιας ιστορίας σε άτομα που δεν τη γνωρίζουν κ.ο.κ. Η τέχνη μπορεί να κάνει πολλά. Η καρδιά της,όμως, βρίσκεται στη δυνατότητά της να προκαλεί τη δημιουργική ανταπόκριση του κοινού, προς τη φαντασία του καλλιτέχνη. Δημιουργεί προσωρινή ένωση και κοινωνία ενός ανθρώπου, μ’ έναν άλλον. Και γι’ αυτό το λόγο η τέχνη δεν προσαρμόζεται ποτέ εύκολα εντός ενός μηχανικού ή καπιταλιστικού συστήματος. Έχει να κάνει με αντικειμενική συναλλαγή καλλιτέχνη και κοινού. Και οι δυνατότητες αυτής της συναλλαγής είναι απεριόριστα δυνατές. Πώς; Είναι ασύλληπτο.
Αυτόν τον καιρό, σε βλέπουμε να δουλεύεις στην Αθήνα, ως ιδρυτής και εκπαιδευτής του σχολείου «DUENDE». Από αυτή την εμπειρία, ποιά στοιχεία διαπιστώνεις να λείπουν από άλλα σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα;
Ειλικρινά, δεν μπορώ να μιλήσω για άλλα εκπαιδευτικά προγράμματα, καθότι πιστεύω πως ως εκπαιδευτικοί, κάνουμε όλοι μας ό,τι καλύτερο μπορούμε. Και δε θα ήθελα να αναφερθώ σε αποτυχίες άλλων προγραμμάτων, εφόσον διαφορετικά προγράμματα ταιριάζουν στον κάθε μαθητή. Στο «DUENDE»School, αυτό που προσπαθώ είναι να ενθαρρύνω το κάθε άτομο να δώσει άδεια στον εαυτό του, να γίνει χωρίς φόβο ο καλλιτέχνης που μπορεί. Στόχος είναι επίσης να τους παρέχω, με μερικούς τρόπους σκέψης και τεχνικές,performance, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν το εσωτερικό τους τοπίο, τη φαντασία και τις παρορμήσεις τους, σε μία κοινότητα- ευρεία ή και πιο συγκεκριμένη. Το ενδιαφέρον μου,επίσης, επικεντρώνεται στο να ενθαρρύνω το άτομο να γίνει δάσκαλος του εαυτού του, και όταν η εκπαίδευση τελειώσει, να συνεχίσει να εξελίσσεται στη ζωή. Ακατάπαυστα. Θέλω καλλιτέχνες, που εξακολουθούν να εξελίσσονται ακόμα και στα 80 τους.
Το «DUENDE» School αποτελείται από καλλιτέχνες διαφόρων εθνικοτήτων. Ποια η σημαντικότητα της πολυπολιτισμικότητας σε αυτή τη διαδικασία;
Κάθε είδους ποικιλομορφία είναι σημαντική στη διαδικασία. Το Ensemble δεν έχει να κάνει με την αναζήτηση της ομοιομορφίας ή της ετερομορφίας. Έχει να κάνει με το πως ετερογενείς παρορμήσεις συνδέονται και βρίσκουν κοινές σκηνικές γλώσσες. Αυτό που προσφέρει η πολιτισμική ποικιλομορφία, που είναι σαφώς ιδιαίτερα σημαντική, είναι η δυνατότητα στους καλλιτέχνες να βιώνουν και να συνειδητοποιούν τις ομοιότητες που έχουν με τους άλλους, αλλά και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Αυτό μας βοηθάει,επίσης, να καταλάβουμε σε τι έκταση οι συμπεριφορές, η αισθητική και οι τρόποι μας να βλέπουμε τον κόσμο, είναι στοιχεία πολιτισμικά συγκεκριμένα. Τι απ’ ό,τι έχουμε διδαχθεί από τον πολιτισμό, στον οποίο μεγαλώσαμε, το γένος μας ή τη σεξουαλικότητά μας, είναι διαπολιτισμικό; Και τι είναι αυτό που κάνει διαφορετική την εμπειρία κάποιου, με διαφορετικό φύλο, κουλτούρα ή εκπαίδευση; Έτσι, λοιπόν, η πολιτισμική ποικιλομορφία είναι ένας τρόπος να εντοπίσουμε τα χαρακτηριστικά που μας κάνουν μοναδικούς.
Αυτή τη χρόνια, σκηνοθετείς το “Όνειρο Ενός Γελοίου Ανθρώπου” του Φ. Ντοστογιεφσκι. Τι σε οδήγησε σε αυτή την απόφαση;
Είναι μία ιστορία, που γνωρίζω εδώ και 30 χρόνια. Μ’ ενδιαφέρει πολύ, γιατί πολύ απλά πιστεύω πως ο κόσμος έχει απεγνωσμένα ανάγκη να φαντάζεται άλλους τρόπους ζωής, κάτι που ο άνθρωπος της ιστορίας κάνει. Η ιστορία σαφώς έχει ένα έντονο ορθόδοξο χριστιανικό υπόβαθρο, που εγώ δεν το έχω, αλλά ασχολείται επίσης με σημαντικότερα ερωτήματα: τι θα συνέβαινε αν ήμασταν ικανοί να πιστέψουμε, πως ο κόσμος μπορεί ναείναι διαφορετικός; Αν αρνούμασταν να πιστέψουμε πως το μίσος, ο θυμός, οι διαιρετικές πολιτικές, η μοναξιά, όλα όσα “πρέπει” να υπάρχουν, δεν πρέπει πραγματικά. Κι αν μπορούσαμε πιστέψουμε ότι αλλάζοντας τις συμπεριφορές μας, μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μια ουτοπία; Δεν χρειάζεται να “κατασκευαστεί” από τις κυβερνήσεις για εμάς. Και αν όλο το μίσος και ο θυμός που φαίνεται να έχουμε ο ένας για τον άλλον, δεν είναι κληρονομικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά; Μπορούμε να είμαστε διαφορετικοί. Και η ιστορία για μένα μιλάει καθαρά γι’ αυτό. Τι θα γινόταν αν είχαμε ένα γελοίο όνειρο; Γιατί δεν πιστεύω πως η πρόοδος ξεκινάει με κάτι ρεαλιστικό. Πιστεύω πως η πρόοδος ξεκινάει από “γελοία” όνειρα. Νομίζω πως πρέπει να πιστέψουμε σε κάποιο παντελώς αδύνατο όραμα, για ν’ αγγίξουμε την πρόοδο, μέσα από το χάλι μας. Γιατί αν προσπαθούμε να το κάνουμε ρεαλιστικά βήμα-βήμα, το χάλι θα χειροτερέψει. Δεν μπορείς να αλλάξεις ένα σύστημα, συνεχίζοντας να ενεργείς μέσα σ’ αυτό. Πιστεύω πως μπορούμε να σκεφτόμαστε εξ’ ολοκλήρου εκτός του προτύπου ανθρώπινης συμπεριφοράς, στο οποίο έχουμε μάθει.
Θα ήθελες να σχολιάσεις τις αισθητικές σου επιλογές, για τη συγκεκριμένη performance;
Δουλεύουμε μεταξύ αυτοσχεδιασμού, χορογραφίας, σκηνοθεσίας, αφηρημένης και κυριολεκτικής εικόνας, αφήγησης και ήχου. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μία πολύ εκλεκτική αισθητική. Δεν είναι,όμως, ο στόχος να γίνουμε εκλεκτικοί, αλλά να δημιουργήσουμε μία, όχι και τόσο, “λογική” εμπειρία για το κοινό. Αυτό στο οποίο το κοινό εκτίθεται, είναι μια σωματική εμπειρία, που συμπεριλαμβάνει μία διανοητική εμπειρία, αλλά δεν περιορίζεται σ’αυτή. Οι θεατές βιώνουν το ταξίδι της performance, πάνω στα σώματά τους, δεν κάθονται απλώς εκεί σαν μάζες κρέατος, πασχίζοντας με το μυαλό τους να κατανοήσουν το τι έχει να κάνει με αυτό που βλέπουν. Ό,τι κάνω αισθητικά, έχει στόχο τη δημιουργία εμπειριών για το κοινό. Έτσι, ο εκλεκτισμός αφορά δύο πεδία: αφενός, προσπαθώ να δώσω προκλήσεις στους performers, γιατί γίνεται στα πλαίσια της εκπαίδευσής τους. Θέλω να τους προκαλέσω να δουλέψουν σε διαφορετικά επίπεδα ταυτόχρονα. Αφετέρου, προσπαθώ να προάγω δουλειά, που ζητά πολλά από το κοινό της- γιατί θεωρώ πως οι θεατές είναι ιδιαίτερα ευφυείς. Και αυτό που τους ζητά η performance, είναι ν’ αφήσουν στην άκρη όποιες προκαταλήψεις και να βιώσουν αυτό που συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο μπροστά τους, χωρίς να χρειάζεται πάντα να το καταλάβουν. Είμαστε απόλυτα ικανοί να δώσουμε στο κοινό να καταλάβει ό,τι δεν καταλαβαίνει, αν το χρειάζονται. Αλλά κάτι πάντα θα μένει μυστηριώδες, κάτι ίσως λίγο άγνωστο. Καλώς. Αυτή είναι η φύση της ζωής. Αν θεωρείς πως μπορείς ν’ανεβάσεις μία παράσταση, που να εξηγεί τη ζωή με λόγια, δεν έχεις καταλάβει ο ίδιος τη ζωή. Είναι πολύ πιο περίπλοκη. Η κυρία αισθητική του “Γελοίου Ονείρου”, λοιπόν, είναι η δημιουργία αυτής ακριβώς της περιπλοκότητας.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα ν’αναφερθώ στην ανθρωπιστική και οικονομική κρίση, που στην Ελλάδα πλήττει την τέχνη. Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι τείνουν να παραγκωνίζουν την τέχνη, έχοντας ν’ασχοληθούν με “πιο σημαντικά ζητήματα”. Ως καλλιτέχνης, ποια θα ήταν η συμβουλή σου στην ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα;
Δεν θα μπορούσα να συμβουλέψω την ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα συγκεκριμένα, αλλά θα τους ενθάρρυνα να κατανοήσουν πως οι καλλιτέχνες παραγκωνίζονται παντού. Η Αγγλία είναι πολύ πιο σταθερή οικονομικά, απ’ ό,τι η Ελλάδα- οι καλλιτέχνες της,όμως, σημαντικά περιθωριοποιημένοι. Έρχονται αντιμέτωποι με προκλητική περιφρόνηση. Κάποιοι, βέβαια, πληρώνονται από την κυβέρνηση, για να στηρίξουν κοινωνικές πολιτικές. Εντούτοις, η τέχνη είναι πλήρως περιθωριοποιημένη σε όλα τα συστήματα. Γιατί στις κυβερνήσεις δεν αρέσει η τέχνη. Η τέχνη φέρνει ανθρώπους να επικοινωνούν με ανθρώπους και στις κυβερνήσεις δεν αρέσει αυτό. Τους ενδιαφέρει ο έλεγχος, οι δημόσιες σχέσεις, η διατήρηση της δύναμής τους για μερικά χρόνια και ύστερα, η επανεκλογή τους. Οι καλλιτέχνες,όμως, είναι ανεξέλεγκτοι. Φαντασιώνονται ουτοπικές πιθανότητες και αποκαλύπτουν άβολες αλήθειες. Η τέχνη βρίσκεται στο περιθώριο παντού και η συμβουλή μου στους Έλληνες καλλιτέχνες θα ήταν ίδια με τη συμβουλή μου προς όλους τους καλλιτέχνες. Αν είσαι καλλιτέχνης, δημιούργησε τέχνη. Δεν με απασχολεί το πως θα το κάνεις. Ναι, θα σου κοστίσει. Μπορεί να σου κοστίζει ακριβά, αλλά αν αποκαλείσαι καλλιτέχνης, κάνε τέχνη- διαφορετικά μη λες πως είσαι. Δεν με απασχολεί πως και που το κάνεις. Αν πρέπει να βρεις μια επιπλέον πληρωμένη δουλειά για να ζήσεις, κάντο. Αν προτιμάς να ζεις στη φτώχεια και να δημιουργείς, καλώς. Επίσης, κάντο. Αν δεν παράγεις,όμως, τέχνη, δεν είσαι καλλιτέχνης. Και αυτό είναι το ίδιο παντού.
Το“‘Ενα ‘Ονειρο Γελοίο” θα παίζεται από 29 Νοεμβρίου ως 2 Δεκεμβρίου, 8.30μμ, στο Art Factory, Λαμίας 6, Ταύρος. Είσοδος, με ελεύθερη συνεισφορά. Πληροφορίες: 6932002524, [email protected]
Στιγμιότυπα από τις πρόβες:
Περισσότερες πληροφορίες για τον John, τους «DUENDE» και το «DUENDE»School:
duende-ensemble.com
Φωτογραφίες : Giorgos Voursoukis
ENGLISH VERSION
10 Minutes with John Britton
First, I would like to hear a few words about your and your company’s artistic identity and aims.
Duende and Duende school are completely focused on dynamic excitement of live performance and especially on what happens between people when they are performing ensemble. Even though I often train soloists, the heart of live performance is what happens between people, between performers or between performers and an audience. I am fascinated by the dynamics of how that happens. Absolutely live and spontaneous, even when you’re working in structure and rehearsed pieces of work.
Let’s talk a bit about art. Do you think that by any means it should be defined by specific purposes and or political specificity?
I don’t think that the word art and should or could, should go into the same sentence. I don’t think that art should be anything. I think that art can be political, it can be entirely not context-specific, it can be highly accessible, it can be highly experimental and obscure as well as highly experimental and accessible. Art is the outcome of an individual’s or a group of individuals’ attempt to make sense of experience. How it chooses to engage with its potential audience is entirely up to the chosen aesthetic of the artist and the context in which it’s happening and the needs of the world where it is being communicated. What can art do? Many things; it can convey messages, it can create experiences, it can allow one to tell a story to people that they don’t know your story and so on. Art can do many things, but at its heart it makes possible a creative response from audience to the imagination of the artist. It creates temporary communion and community between one human and another. And that’s why art never, easily fits entirely within a mechanical or a capitalist system. It is about subjective response between artist and audience. And the possibilities of that exchange are endlessly powerful. How? It’s infinite.
We currently see you working in Athens as an educator with your DUENDE school. From this experience which elements do you find missing on other contemporary educational systems?
I can’t really talk about other educations because I believe that most of us that are working in education are doing the best we can. And I don’t want to suggest failings in other educations, because different educations suit different students. What I am trying to do is encourage people to give themselves permission to be fearless become the artists they can become and give them some ways of thinking and techniques of performing which will enable them to communicate their internal landscape, their imagination and their impulses to a community; whether it is a broader or a more specific one.My concern is to encourage people to become their own teachers and once the school is finished I want to see them continuing to grow through life. Continually. I want artists that are still growing when they’re 80.
Your school this year is an International school. I would like you to mention a few things about the role and the importance of cultural diversity in this process.
All diversities are important in the process. Ensemble is not about finding uniformity or homogeneity, it’s about heterogeneous impulses coming together and finding common performance languages. What is offered by cultural diversity, which is extremely important, is the ability for performers to experience in what ways we are similar and in what ways we are different. And that also helps us understand how much of our behaviours and our aesthetic and our paradigms of seeing the world are culturally specific. What have we been taught by the cultures we grew up in, or the gender we are or our sexuality that is perhaps transcultural? In what ways is the experience of somebody coming from another gender, another culture or another education different? So the cultural diversity is a way of bringing our own unique qualities into focus.
This year you are staging an Dostoyevsky’s “Dream of a Ridiculous Man”. What led you to this choice?
It’s a story I’ve known for 30 years. I am very interested in it as a story. To put it really simply, I think the world is desperately in need of imagining other ways of living, which is what the man in Dostoyevsky does. This story is coming out of a place of really high christian orthodoxy, which I don’t have, but it’s also dealing with bigger questions. It is dealing with what it would happen if it was possible for us to believe that the world can be different. What if we refuse to accept that hatred, anger, divisive politics, loneliness, all the ways things have to be. What if we could actually believe that by changing our behaviours, we could create utopia? It doesn’t have to be created by governments to do it for us. And the hatred and the anger that we all seem to have towards each other nowadays, isn’t inherently human? We can be different. And the story for me talks talks very clearly about that. What if we had a ridiculous dream? Because I don’t think that progress comes from being realistic; progress comes from ‘ridiculous’ dreams. I think we have to believe in the utterly impossible vision, actually progressing from the mess we’re in. Because if we tried to do it realistically step by step, these are going to get worse. You can’t change a system by continuing to work within the system. I think we have to be thinking entirely outside the paradigm of human behaviour that we’re used to.
Would you like to comment on the aesthetic choices of this performance?
We’re working between improvisation, choreography, directing, abstract and literal image, narrative and sound. In other words it’s a very eclectic aesthetic. The point is not that we are trying to be clever, the point is to create a not-entirely-rational or logical experience for the audience. So what the audience have is a somatic experience, which includes, but it’s not limited to an intellectual experience and a conceptual engagement. They travel the journey of the show in their bodies, not just sit there like lumps of meat with the brain on the top, trying to work out what the show is about. Everything I do aesthetically is about trying to create experiences for the audience. So the eclecticism comes from two places: One is that i want to offer significant challenges to performers because it is a school. I want to challenge them to work in multiple ways. But it’s also to create work which asks a lot of its audience; because i think audiences are very intelligent. And what the performance asks them to do is to begin to lay aside preconceptions and experience what is actually happening in front of them; not always understanding it. We are perfectly capable of help the audience understand if they need to, but some of it is mysterious, some of it is a bit unknown. Good. That’s the nature of life. If you think you make a show that explains life in words, you have not understood life. It’s much more complicated than that. So the main aesthetic of “The Ridiculous Dream” is about creating that complexity.
At this point I would just like to refer to the humanitarian and financial crisis in Greece that makes Art suffer. In many occasions, people tend to just ignore it, having “more important problems to deal with”. As an artist, what advise would you give to the greek artistic community that is struggling with that?
I can’t advise the greek artistic community, but i would encourage you to realise that artists have been pushed on one side everywhere. England is economically much more stable than Greece is; but artists entirely marginalised. The are treated with absolute contempt. Some are employed by the government to deliver social policy, but the art is utterly marginalised within all systems. Because governments don’t like art. Precisely because art is about humans talking to humans and governments don’t like that. Governments like control, public relations and ways of holding on to power for the next few years and then getting re-elected. Artists are uncontrolled. Art imagines utopian possibilities or reveals uncomfortable truths. Art is marginalised everywhere and my advise to artists in Greece is the same to artists everywhere. if you’re an artist, just make art. I don’t care how you do it. Yes, it’s gonna cost you. It might cost you a lot, but if you’re an artist make art. Don’t say you’re an artist and don’t make art. I don’t care how you make it, i don’t care where you make it, but if you’re an artist make art. If you have to work doing a payed job to aid you do it, good, go for it. If you want to live in poverty and do it, good, go for it. But if you’re an artist make art. If you’re not making art, you’re not an artist. And that’s the same everywhere.
